Dây thìa canh là gì? Tác dụng chữa bệnh của thìa canh trong Đông y

Dây thìa canh là gì? Hình ảnh cây thìa canh có đặc điểm như thế nào? Cây thìa canh có mấy loại và cách phân biệt dây thìa canh. Cây thìa canh mọc ở đâu? Cây thìa canh còn gọi là gì, cây thìa canh có tốt không? Cây thìa canh Thái Nguyên, cây thìa canh cây thuốc quý tác dụng gì? Dây thìa canh tác dụng chữa tiểu đường.

Dây thìa canh là gì được nhiều người quan tâm tìm hiểu bởi đây là một trong các vị thuốc quý. Dây thìa canh có nhiều tác dụng, công dụng đặc biệt đối với sức khỏe con người, nhất là những bệnh nhân mắc tiểu đường. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thông tin giải đáp dây thìa canh là gì để người dùng có thể hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.

Dây thìa canh là gì?

Dây thìa canh có tên khoa học là Gymnema sylvestre , thuộc họ thiên lý Asclepiadaceae. Dân gian gọi dây thìa canh với nhiều tên khác nhau: Cây thìa canh, thìa canh, lừa ty rừng, dây muôi.

Dây thìa canh mọc trong tự nhiên dưới dạng cây leo. Vì có tới hơn 3000 giống cây leo khác nhau nên dây thìa canh rất khó nhận biết. Do đó, dây thìa canh rất dễ bị thu hái nhầm với các loại cây khác. Vậy dây thìa canh là gì và có những đặc điểm nào khác biệt?

Nguồn gốc dây thìa canh

Dây thìa canh có nguồn gốc từ đất nước Ấn Độ. Trong dược điển Ấn Độ có ghi lại về loại cây Gumar hay chính là dây thìa canh. Chúng được sử dụng từ 2000 năm trước ở Ấn Độ để chữa trị căn bệnh “nước tiểu ngọt như mật” – chính là bệnh tiểu đường hiện nay.

Cây thìa canh phát triển nhiều ở khu vực thung lũng Paltacot thuộc miền Trung Nam Ấn Độ. Ngoài ra, các quốc gia khác như Trung Quốc, Indonesia cũng có loại dược liệu này.

Năm 2006, dây thìa canh được tìm thấy tại Việt Nam. Người đầu tiên phát hiện và nghiên cứu về loại cây này chính là TS. Trần Văn Ơn (Đại học Dược Hà Nội).

Hiện nay tại Việt Nam, dây thìa canh có ở khu vực miền Bắc. Đặc biệt tỉnh Nam Định và Thái Nguyên có quy hoạch trồng cây thìa canh để thu hái quanh năm.

Cây thìa canh thường mọc ở những khu vực có bờ bụi, hàng rào để dễ phát triển. Cây có hoa vào tháng 7 và có quả vào tháng 8.

Đặc điểm cây thìa canh

Dây thìa canh là gì và có đặc điểm gì? Dưới đây là một số đặc điểm về cây thìa canh để người dùng có thể phân biệt được cây thìa canh với những loại cây khác.

Hình ảnh cây thìa canh thân leo

Thìa canh là loại dây leo, cao từ 3 – 5m. Thân cây thìa canh có đặc điểm:

• Thân mềm. Khi còn non thân có màu xanh. Khi già thân thìa canh màu nâu.
• Có lông phủ mịn.
• Có lỗ vỏ đường kính 0,5 – 1mm.
• Thân có nhựa mủ màu hơi vàng hoặc trắng.

Đặc điểm lá cây thìa canh

Lá cây thìa canh thường có đường kính khoảng 3mm. Phiến lá có hình bầu dục hoặc trứng. Các lá mọc đối nhau. Thông thường người dân phân biệt cây thìa canh với các loại cây khác thông qua lá rồi đến hoa, quả hoặc các đặc điểm khác.

Hoa thìa canh như thế nào?

Hoa thìa canh có màu trắng hơi vàng. Chúng mọc thành dạng tán chùm. Sau khi hoa nở khoảng 1 tháng sẽ có quả. Quả thìa canh màu xanh hình thuôn dài. Phần gần cuống phình ra, sau đó thu nhỏ dần về phía đuôi quả.

Cách nhận biết cây thìa canh trong tự nhiên

Người dùng khi tìm mua cây thìa canh, bên cạnh đặc điểm bên ngoài để nhận dạng thì có thể thử nhai sống lá thìa canh tươi. Đây cũng là cách thử giúp mua được cây thìa canh tự nhiên chuẩn.

Cách thử như sau: Dùng lá thìa canh tươi nhai sống. Sau đó ăn một chút đồ ngọt (đường, kẹo…). Sau khi ăn, nếu cảm thấy mất vị ngọt nhanh chóng thì đó là cây thìa canh chuẩn.

Bởi trong thành phần cây thìa canh có hứa chất peptide, chúng tác động tới tế bào vị giác ở lưỡi làm mất cảm giác ngọt trong khoảng 2 – 4 giờ.

Cây thìa canh có mấy loại?

Cây thìa canh có 2 loại: Lá to và lá nhỏ. Hai loại thìa canh này có một số đặc điểm khác nhau như:

• Kích thước lá.
• Màu nhựa: Thìa canh lá nhỏ có nhựa trắng ngả vàng. Thìa canh lá to có nhựa màu vàng đậm.
• Mùi vị: Dây thìa canh lá nhỏ nhanh làm mất vị ngọt hơn loại lá to.

Xem thêm: Hình ảnh dây thìa canh tươi, khô? Phân biệt thìa canh thật, giả

Tác dụng chữa bệnh của cây thìa canh

Tác dụng của dây thìa canh là gì? Trong cây thìa canh có chứa các chất như axit gymnemic, anthraquinone, flavone, hentri-acontane… Ngoài ra dịch chiết của cây thìa canh cho thấy trong cây có thành phần ancaloid. Đông y sử dụng thìa canh như một vị dược liệu có nhiều tác dụng trong điều trị một số bệnh lý khác nhau.

Cây thìa canh chữa bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường là một trong những bệnh lý phổ biến ở nước ta hiện nay. Nguyên nhân dẫn đến tiểu đường là do cơ thể thiếu hụt insulin hoặc kháng lại insulin. Có nhiều phương pháp điều trị tiểu đường, đặc biệt là kết hợp với sử dụng thảo dược để hạ đường huyết và ổn định đường huyết hiệu quả hơn.

Vậy dây thìa canh là gì có chữa được tiểu đường như nhiều người vẫn đồn đoán?

Tác dụng dây thìa canh chữa bệnh tiểu đường

Theo nghiên cứu của PGS.TS Trần Văn Ơn, trong dây thìa canh có thành phần hoạt chất GS4. Khi người bệnh tiểu đường sử dụng cây thìa canh, hoạt chất này sẽ đi vào cơ thể và tác động tới 4 quá trình:

• Quá trình hấp thu glucose ở ruột: Bị hạn chế.
• Quá trình sản xuất và hoạt tính insulin được kích thích.
• Tăng men để sử dụng đường ở mô.

Vì vậy, dây thìa canh có tác dụng:

• Hạ đường huyết đối với người có mức đường huyết vượt quá quy định.
• Ổn định đường huyết, hỗ trợ điều trị tiểu đường.
• Phòng ngừa biến chứng do bệnh tiểu đường.

Bên cạnh nghiên cứu của PGS. TS Trần Văn Ơn, hiện nay có tới khoảng 70 nghiên cứu lớn nhỏ trong và ngoài nước về tác dụng của cây thìa canh. Các nghiên cứu này đều có kết quả về tác dụng cây thìa canh giảm đường huyết trong cơ thể.

Một kết quả nghiên cứu được tạp chí Dược học số 391 (tháng 11/2008) công bố chỉ ra rằng loại thìa canh trồng tại Việt Nam cũng có tác dụng hạ đường huyết.

Như vậy, có thể sử dụng dây thìa canh để trị bệnh tiểu đường tuýp 1, tuýp 2. Phối hợp với các biện pháp điều trị khác, người bệnh tiểu đường có thể yên tâm chữa bệnh và phòng ngừa biến chứng.

Lưu ý khi dùng cây thìa canh chữa tiểu đường

Trong điều trị tiểu đường, tùy vào tình trạng bệnh mà có cách sử dụng dây thìa canh sao cho phù hợp. Bên cạnh đó, người dùng cần lưu ý không được lạm dụng thìa canh mà từ bỏ các điều trị khác do bác sĩ chỉ định.

Ngoài ra, khi dùng thìa canh chữa tiểu đường, người bệnh cần chú ý uống trước bữa ăn 30 phút. Điều này sẽ giúp chất acid gymnemic trong dây thìa canh phát huy tốt tác dụng giảm đường huyết. Nhiều bệnh nhân tiểu đường sử dụng thìa canh sai cách, không uống đúng thời điểm khiến hiệu quả chữa bệnh không cao.

Ngoài ra, bên cạnh sử dụng thuốc Tây kết hợp với điều trị theo Đông y, người bệnh tiểu đường cần lưu ý tuân thủ chế độ ăn uống hợp lý.

Dây thìa canh chữa bệnh máu nhiễm mỡ

Bên cạnh tác dụng ổn định đường huyết, chữa tiểu đường, tác dụng khác của dây thìa canh là gì? Dây thìa canh có khả năng:

• Tăng bài tiết cholesterol dư thừa ra ngoài qua đường phân.
• Giảm cholesterol xấu và triglycerid trong máu, trong gan.

Vì vậy, sử dụng thìa canh giúp ổn định mỡ máu, phòng ngừa máu nhiễm mỡ, gan nhiễm mỡ hiệu quả. Ngoài ra, cây thìa canh còn có tác dụng phòng và điều trị bệnh béo phì – căn bệnh khá phổ biến trong xã hội hiện nay.

Lưu ý khi sử dụng cây thìa canh

Bên cạnh vấn đề “dây thìa canh là gì”, người dùng không nên bỏ qua những lưu ý quan trọng sau đây khi tìm mua và sử dụng dược liệu này.

Lưu ý khi mua dây thìa canh tươi, khô

Hiện nay trên thị trường, thìa canh được bán dưới hai dạng tươi và khô. Tùy vào mục đích sử dụng mà người dùng lựa chọn sao cho phù hợp.

Bên cạnh đó, người dùng cần lựa chọn kỹ lưỡng khi mua dây thìa canh. Không nên mua dây thìa canh ở địa chỉ không uy tín hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ sản phẩm.

Đặc biệt với loại lá thìa canh khô rất dễ bị làm giả với những loại lá thân dây leo khác. Điều này rất nguy hiểm đối với người sử dụng. Người dùng mua phải thìa canh giả không chỉ tiền mất mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe, cản trở quá trình chữa bệnh. Trước khi mua, người dùng nên tìm hiểu kỹ về dây thìa canh là gì và cách phân biệt để tránh mua phải thìa canh giả.

Các cách sử dụng dây thìa canh chữa bệnh

Đối với thìa canh đã được phơi khô, khi mua về, người dùng có thể sử dụng theo các cách sau:

• Trà thìa canh: Hãm lá thìa canh khô với nước sôi giống như hãm trà.
• Sắc nước thìa canh: Có thể sắc thìa canh cùng nước sạch. Ngoài ra sử dụng thìa canh với các vị thuốc khác sẽ làm tăng hiệu quả chữa bệnh. Một số loại dược liệu có thể dùng chung với dây thìa canh như giảo cổ lam, xạ đen…

Liều lượng uống dây thìa canh

Dây thìa canh là gì và uống như thế nào trở thành vấn đề nhiều người quan tâm. Đặc biệt bệnh nhân tiểu đường không nên bỏ qua vấn đề này khi sử dụng thìa canh trị bệnh.

Tuy có nhiều tác dụng tốt trong điều trị tiểu đường nhưng dây thìa canh chỉ phát huy tác dụng nếu được sử dụng đúng cách. Người bệnh cần lưu ý mỗi ngày chỉ nên sử dụng khoảng 40g dây thìa canh hãm nước hoặc sắc uống. Nếu sử dụng quá định lượng sẽ gây hạ huyết áp, hạ đường huyết thấp hơn so với mức an toàn.

Trường hợp uống quá nhiều nước thìa canh gây sẽ gây ra tác dụng phụ có triệu chứng như:

• Người bệnh huyết áp giảm nhanh, chóng mặt, nôn nao.
• Người bệnh cảm thấy đi đứng không vững và rơi vào trạng thái ngất xỉu.

Phụ nữ mang thai có dùng được dây thìa canh không ?

Hiện nay chưa có nghiên cứu nào giải đáp về vấn đề phụ nữ mang thai sử dụng dây thìa canh. Tuy nhiên, đối với trường hợp tiểu đường thai kỳ, nếu có ý định sử dụng dây thìa canh để điều trị thì cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ. Phụ nữ mang thai cơ thể có nhiều thay đổi khó thích nghi được với các dược chất trong thìa canh. Nếu sử dụng tùy tiện sẽ rất nguy hiểm tới mẹ và bé. Ngoài ra, đối với trường hợp phụ nữ đang cho con bú thì có thể dùng thìa canh. Tuy nhiên định lượng sẽ ít hơn người bình thường và cần phải tham khảo trước ý kiến của bác sĩ.

Xem thêm: Dây thìa canh – cây thuốc quý cho bệnh nhân tiểu đường