Bệnh xơ gan: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị xơ gan. Viện Y học

Bệnh xơ gan là gì? Nguyên nhân gây bệnh xơ gan. Triệu chứng của xơ gan. Cách điều trị bệnh xơ gan. Bệnh xơ gan cổ trướng với các biến chứng của xơ gan độ 1, độ 2, độ 3, độ 4 như thế nào. Xơ gan còn bù và mất bù loại nào nguy hiểm hơn. Xơ gan có dẫn đến ung thư gan hay không? Người bệnh xơ gan nên ăn gì và kiêng ăn gì.

Xơ gan là bệnh gì?

Theo các bác sỹ chuyên khoa, xơ gan là kết quả của bệnh gan mãn tính. Mô gan lúc này được thay thế bằng các mô xơ, mô sẹo và các nốt tân sinh được thành lập. Gan bắt đầu bị suy giảm chức năng. Các tế bào lành của gan bị các mô xơ bao quanh. Các mô xơ này lan ra và sưng lên tạo thành mô sẹo. Các mô sẹo sẽ làm gan co lại. Gan chèn ép, làm gián đoạn sự lưu thông của máu tới các tế bào gan. Từ đó, nó làm cho các tế bào gan chết đi.

Các tế bào gan chết đi sẽ gây ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe của con người. Với tác động của các tác nhân bên ngoài lẫn bên trong mà các mô gan bị tổn thương nghiêm trọng và không thể thực hiện tốt các chức năng vốn có của mình.

Xơ gan là một căn bệnh khá phổ biến trên toàn thế giới và nhiều người đã tử vong. Độ tuổi từ 45 – 65 là độ tuổi có tỷ lệ tử vong cao nhất. Nguyên nhân dẫn đến bệnh này chủ yếu là do kết quả của các căn bệnh về gan mãn tính gây nên.

Một số biến chứng của gan có thể kể đến như: Tăng huyết áp, bệnh não gan, xuất huyết tiêu hóa, các bệnh gan thận… Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh này cao bao gồm: Người mắc bệnh viêm gan, người nghiện rượu, hay thức đêm nhiều và người thừa cân.

Các thể bệnh xơ gan

Có 2 thể bệnh xơ gan là xơ gan còn bù và xơ gan mất bù. Mỗi thể bệnh có những đặc điểm khác nhau.

Xơ gan còn bù

Xơ gan còn bù là giai đoạn đầu của xơ gan. Triệu chứng của giai đoạn này rất ít thậm chí không có biểu hiện rõ rệt. Người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường, có thể có triệu chứng nhẹ:

• Mệt mỏi
• Ăn khó tiêu
• Đau nhẹ hạ sườn phải
• Có sao mạch ở cổ, ngực, lòng bàn tay son
• Gan to chắc, lách to

Xơ gan còn bù, nếu điều trị sớm thì bệnh nhân vẫn có cơ hội hồi phục hoàn toàn. Vì vậy, nếu có dấu hiệu của bệnh xơ gan, bạn nên kiểm tra xơ gan sớm để phát hiện bệnh và điều trị kịp thời.

Xơ gan mất bù

Khác với xơ gan còn bù xơ gan mất bù nguy hiểm hơn nhất nhiều. Tùy từng tình trạng, cơ thể người bệnh mà giai đoạn xơ gan mất bù đến sớm hay muộn. Khi đã phát hiện bệnh, cơ thể sẽ có đặc điểm:

• Suy nhược giảm sút rõ rệt
• Giảm khả năng làm việc
• Đầy bụng, trướng hơi, ăn uống kém nhiều
• Một hoặc cả hai chân lại phù, mềm, khi ấn vào thì có vết lõm. Khoảng 1 – 2  phút sau vết lõm mới biến mất
• Da ban đầu có thể vàng nhẹ, sau đó ngày càng vàng đậm lên. Trong khi đó, môi, lưỡi, niêm mạc mắt thì nhợt nhạt
• Có thể kèm theo chảy máu chân răng
• Chảy máu cam cũng là một dấu hiệu trong xơ gan mất bù
• Bụng người bệnh càng ngày càng to, da bụng căng do trong ổ bụng có chứa nhiều dịch màu vàng chanh
• Xuất hiện những mạch máu nổi lên rõ rệt ở trên da bụng vùng trên rốn và hai bên mạn sườn. Khi nằm nhìn không rõ nhưng khi ngồi dậy thì các mạch máu nổi rõ hơn. Đây là biểu hiện của tuần hoàn bàng hệ, xuất hiện cùng với cổ trướng. Khi bác sĩ khám bụng, sẽ có lách to mấp mé dưới sườn tới vài cm.

Bệnh xơ gan sống được bao lâu?

Bệnh xơ gan sống được bao lâu tùy thuộc vào từng giai đoạn của bệnh. Thời gian sống phụ thuộc vào việc phát hiện bệnh sớm hay muộn. Bên cạnh đó còn là các phương pháp điều trị, lối sống và cách kiểm soát bệnh. Dựa vào giai đoạn phát triển bệnh, mức độ nguy hiểm, hiệu quả của quá trình điều trị xơ gan và các biến chứng của bệnh thì có thể tiên đoán được người bệnh xơ gan sống được bao lâu.

Nếu ở giai đoạn cuối của bệnh và gặp các biến chứng thì tuổi thọ sẽ rút ngắn đáng kể. Thời gian sống chỉ được tính từng ngày. Nếu người bệnh được phát hiện và điều trị kịp thời, kiểm soát tốt tình hình bệnh thì tuổi thọ sẽ kéo dài hơn. Thậm chí bệnh xơ gan có thể điều trị khỏi hoàn toàn.

Nguyên nhân gây bệnh xơ gan

Xơ gan do nghiện rượu mãn tính

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh xơ gan. Hằng năm, trên thế giới có hàng triệu người chết do tác hại của việc uống rượu quá mức.

Rượu là một loại đồ uống có hàm lượng cồn rất cao và có các chất độc khác. Trong đó, nếu rượu có tạp chất, khi uống càng nhiều và uống trong thời gian dài thì rất dễ bị xơ gan. Thời gian uống rượu thường xuyên đủ để gan bị phá hủy trung bình là 10 năm. Khi đó, nếu người bệnh bị mắc viêm gan B nữa thì khả năng dẫn đến xơ gan, ung thư gan cao gấp nhiều lần so với người bình thường.

Xơ gan do viêm gan virus

Virus viêm gan B, C, D khi chuyển qua giai đoạn mạn tính có khả năng biến chứng thành xơ gan. Nếu không phát hiện và điều trị sớm thì khả năng người bệnh bị xơ gan rất cao. Tuy nhiên, 90% người lớn sau khi bị nhiễm viêm gan do virus có khả năng sản xuất ra miễn dịch tiêu diệt được virus và miễn nhiễm với viêm gan. 10% còn lại sẽ chuyển sang giai đoạn viêm gan mạn tính, có khả năng biến chứng thành xơ gan hoặc ung thư gan. Con số 10% tuy nhỏ nhưng viêm gan virus là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến xơ gan.

Xơ gan do gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ hay còn gọi là gan thoái hóa mỡ. Bệnh được hình thành do hàm lượng mỡ trung tính trong luồng máu và bạch mạch về gan tăng cao. Từ đó, tăng tổng hợp mỡ hoặc giảm tiêu mỡ ở gan. Sự nhiễm mỡ chỉ là giai đoạn đầu trong phần lớn trường hợp xơ gan teo. Bệnh có thể kéo dài trong nhiều năm hoặc biến chứng thành xơ gan.

Dấu hiệu gan nhiễm mỡ phụ thuộc vào mức độ và quá trình ủ bệnh. Người bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, việc gan to sẽ khiến hơi tức vùng gan, men gan tăng nhẹ. Gan nhiễm mỡ do ăn uống quá tải hay gây đau tức vùng gan, mỡ máu cao. Người nghiện rượu có thể bị gan nhiễm mỡ sau khi uống rượu quá nhiều. Bệnh nhân thường bị đau ở vùng thượng vị phải kèm theo dấu hiệu tắc mật.

Xơ gan do viêm gan tự miễn

Viêm gan tự miễn là bệnh gây tổn thương gan. Bệnh gây ra do hệ thống miễn dịch của cơ thể tự tấn công và hủy hoại tế bào gan. Thông thường, hệ miễn dịch không phản ứng chống lại các tế bào của cơ thể. Trường hợp hệ miễn dịch tấn công các tế bào của cơ thể gây ra phản ứng tự miễn. Vi khuẩn, virus, độc tố và một số các loại thuốc đã kích hoạt phản ứng tự miễn ở người. Từ đó, nó làm cho hệ miễn dịch hoạt động quá tải, dẫn đến hiện tượng tự miễn.

Viêm gan tự miễn tiến triển đến mạn tính và gây ra xơ gan. Giai đoạn cuối cùng sẽ là suy gan nếu không điều trị kịp thời.

Xơ gan do ký sinh trùng

Có ba loại ký sinh trùng phổ biến làm tổn thương gan là Lỵ amip, ký sinh trùng sốt rét và sán lá gan. Trong đó ký sinh trùng sốt rét và sán lá gan là phổ biến nhất. Ở Việt Nam, bệnh sốt rét là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới xơ gan.

Xơ gan do nhiễm độc cơ thể

Qua quá trình lọc các chất độc trong cơ thể, gan tích tụ chất độc dẫn đến phá hủy mô và gây xơ gan. Ví dụ như sự tích tụ bất thường của chất sắt hay đồng. Khi ứ đọng chất sắt, người bệnh có khuynh hướng hấp thụ quá độ sắt từ thức ăn. Theo thời gian, sự tích tụ sắt xảy ra trong các cơ quan khác nhau dẫn đến xơ gan. Thêm đó là các bệnh viêm khớp, phá hủy cơ tim dẫn đến suy tim và rối loạn chức năng tinh hoàn.

Triệu chứng của bệnh xơ gan

Xơ gan trải qua 4 giai đoạn, mỗi giai đoạn có một triệu chứng khác nhau. Khi ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường không rõ rệt. Các về sau, các dấu hiệu các rõ và bệnh ngày một nặng thêm.

Triệu chứng của bệnh xơ gan giai đoạn đầu

Xơ gan giai đoạn đầu, các triệu chứng bệnh thường không rõ ràng. Người bệnh thỉnh thoảng gặp những dấu hiệu nhẹ, thường bị bỏ qua.

Gặp các vấn đề về tiêu hóa

Khi gặp các vấn đề về gan thường làm giảm khả năng bài tiết của gan. Lượng mật sản xuất ra không thể đủ để tiêu hoá các chất béo. Cơ thể khó thấp thu sẽ gây ra những triệu chứng:

• Khó chịu như đầy hơi
• Chướng bụng
• ăn không tiêu
• buồn nôn, nôn
• táo bón hoặc đi phân lỏng

 

Cơ thể mệt mỏi

Stress, mệt mỏi, kiệt sức thường được cho dấu hiệu liên quan đến các bệnh về gan. Khi lá gan không khỏe mạnh, việc thực hiện loại bỏ các độc tố có trong máu sẽ không được hiệu quả. Cơ thể dễ bị nhiễm độc, gây mệt mỏi, khó chịu.

Đau bụng hạ sườn phải

Trong cơ thể, phần đầu gan nằm ở phía bên phải. Vì thế, nếu gan bị tổn thương do xơ gan, người bệnh sẽ cảm nhận được sự đau đớn ở khu vực đó đầu tiên. Bệnh nhân thường có cảm giác đau, khó chịu, chướng ở vùng bụng dưới, đặc biệt là vùng hạ sườn phải.

Nổi mề đay, nóng sốt

Gan có chức năng trung hòa và đào thải các độc tố ra ngoài cơ thể. Khi gan bị tổn thương đồng nghĩa vai trò này cũng bị giảm sút. Điều này khiến cho muối mật tích tụ trong cơ thể người bệnh và gây ra hiện tượng ngứa da, mẩn đỏ. Đồng thời, người bệnh cũng hay bị sốt nhẹ, nhiệt độ thường không quá 38 độ C.

Triệu chứng của bệnh xơ gan giai đoạn toàn phát

Giai đoạn toàn phát hay còn được gọi là giai đoạn 2 của bệnh. Chức năng gan ở giai đoạn này đã bị ảnh hưởng rõ rệt. Các dấu hiệu của bệnh đã thể hiện ra bên ngoài.

Nước tiểu màu vàng sẫm

Các chuyên gia cho biết khi lá gan bị tấn công, chức năng chuyển đổi bilirubin trong gan sẽ bị rối loạn, suy giảm hay thậm chí là ngưng trệ. Điều này khiến cho chất bilirubin trong máu tăng cao và gây nên triệu chứng nước tiểu vàng có màu vàng đậm.

Vàng da, vàng mắt

Tương tự, khi các tế bào máu bị vỡ sẽ giải phóng một lượng chất bilirubin. Tuy nhiên, khi gan bị xơ thì chức năng chuyển hóa bilirubin không thể thực hiện tốt. Điều này dẫn đến tình trạng tích tụ bilirubin trong máu, khiến da và mắt đều có màu vàng.

Sụt cân là triệu chứng bệnh xơ gan

Sụt cân cũng là một trong những biểu hiện của bệnh xơ gan. Người mắc bệnh xơ gan thường bị sụt cân nhanh chóng. Sắc mặt không tươi tỉnh, lúc nào cũng cảm thấy mệt mỏi mà không rõ nguyên do. Nếu đi xét nghiệm gan sẽ phát hiện thể tích gan tăng lên và rắn chắc, có thể thấy lách to quá bờ sườn.

Xuất hiện các vết bầm dưới da

Triệu chứng này còn được gọi là hiện tượng sao mạch. Trên da người bệnh xơ gan sẽ xuất hiện các vết bầm, u mạch máu giống hình con nhện. Nguyên nhân là do khi gan bị tổn thương thì không thể thực hiện được chức năng đào thải chất độc. Cơ thể tích tụ một nồng độ sắt lớn trong máu. Điều này khiến cho da người bệnh bị sạm đen, xuất hiện các vết bầm.

Một số triệu chứng khác:

• Lông ở nách và bộ phận sinh dục bị rụng và thưa dần
• Móng tay khô, trắng, còn riêng đối với nam giới tinh hoàn teo nhẽo, vú to
• Nổi mụn nhọt
• Suy giảm ham muốn tình dục

Xơ gan giai đoạn cuối

Xơ gan giai đoạn cuối hay còn gọi là xơ gan mất bù. Đây là giai đoạn mà gan đã bị suy nhược trầm trọng. Sở dĩ giai đoạn này có tên gọi là mất bù là bởi vì các tế bào trong gan lúc này đã không còn khả năng phục hồi bù lại cho những tế bào đã bị xơ hóa. Trong giai đoạn cuối này, có khoảng 80 – 90% cấu trúc của gan đã bị các tổ chức xơ phá hoại và không còn khả năng phục hồi. Người bệnh xơ gan giai đoạn cuối sẽ có những triệu chứng cơ bản sau:

• Tay chân bị phù, mềm là biểu hiện xơ gan dễ thấy nhất ở giai đoạn cuối. Khi ấn vào da sẽ có vết lõm, để từ 1 đến 2 phút sau vết lõm mới có thể biến mất.
• Bụng to lên bất thường do ứ đọng dịch cổ trướng. Nếu dịch này quá nhiều có thể chèn lên các động mạch, làm giãn, vỡ dây tĩnh mạch thực quản. Bệnh nhân có thể bị chảy máu ồ ạt và có nguy cơ chết người.
• Người bệnh có thể bị hôn mê, nửa mơ nửa tỉnh. Điều này là do gan không thể lọc được chất amoniac khiến cho não bị nhiễm độc làm bệnh nhân rơi vào tình trạng lúc ngất, lúc tỉnh không rõ ràng.

Biến chứng của bệnh xơ gan

Xơ gan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, xơ gan có thể dẫn tới ung thư gan, có thể dẫn tới tử vong cho người bệnh.

 

Ung thư gan là biến chứng của xơ gan

Ung thư gan được xem là một trong những biến chứng xơ gan nguy hiểm nhất. Người bệnh có thể không có triệu chứng gì đặc biệt. Khi phát hiện khối u trong gan khi đi khám sức khỏe hoặc làm siêu âm bụng thì bệnh đã trở nặng.

Ở giai đoạn trễ, khối u quá to sẽ gây đau tức vùng dưới sườn phải, sụt cân trầm trọng. Nếu phát hiện xơ gan, việc quan trọng nhất là theo dõi và tầm soát ung thư gan. Cứ 3 – 6 tháng thăm khám 1 lần bằng cách thử máu định lượng AFP và siêu âm bụng để có thể phát hiện sớm ung thư gan.

Tình trạng nhiễm trùng

Ngoài vai trò lọc máu thì gan còn có chức năng miễn dịch, lọc thải các chất độc trong cơ thể để không bị nhiễm trùng. Khi bị xơ gan giai đoạn cuối, đồng nghĩa với việc chức năng gan không còn. Cơ thể dễ bị nhiễm trùng dịch báng, viêm phổi, nhiễm trùng máu… Tình trạng nhiễm trùng có thể khiến cho bệnh gan nặng lên và thúc đẩy các biến chứng khác xuất hiện dồn dập. Các biến chứng có thể là hôn mê gan, suy thận đều rất nguy hiểm.

Hôn mê gan hay bệnh não – gan

Hôn mê gan là một biến chứng xơ gan nguy hiểm mà người bệnh không thể bỏ qua. Nguyên nhân là do chức năng gan bị suy giảm. Thậm chí gan không còn khả năng đào thải chất độc trong cơ thể gây tích tụ ở ruột, đặc biệt là chất amoniac (chất NH3). Khi chất NH3 trong máu nhiều sẽ gây bệnh não gan.

Điều trị bệnh xơ gan

Có nhiều phương pháp điều trị bệnh xơ gan. Điều trị trực tiếp hay gián tiếp đều có hiệu quả riêng đối với căn bệnh này.

Điều trị nguyên nhân cơ bản của bệnh xơ gan

Trong xơ gan sớm, có thể giảm thiểu thiệt hại cho gan bằng cách điều trị các nguyên nhân cơ bản.

Điều trị nghiện rượu

Những người bị xơ gan do lạm dụng rượu gây ra cần phải ngưng uống rượu. Ngừng rượu và bỏ thuốc lá nếu có hút thuốc là điều kiện tiên quyết để chữa xơ gan.

Kiểm soát trọng lượng

Những người bị xơ gan do bệnh gan nhiễm mỡ không cồn cần phải giảm cân và kiểm soát lượng đường trong máu. Trọng lượng giảm thông qua chế độ ăn uống và tập thể dục. Kiểm soát bệnh tiểu đường và cholesterol là các phương pháp tiếp cận chính để điều trị các bệnh này. Các nhà nghiên cứu cũng đang nghiên cứu liệu thuốc khác nhau được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại 2 có thể giúp điều trị bệnh gan nhiễm mỡ.

Sử dụng thuốc để kiểm soát bệnh viêm gan

Thuốc có thể kiểm soát thiệt hại cho các tế bào gan do viêm gan B hoặc C. Thuốc có thể làm chậm sự tiến triển của một số loại của bệnh xơ gan.

Khi dùng thuốc, người bệnh có thể làm giảm các triệu chứng như: Mệt mỏi, ngứa và đau. Người bệnh phải bổ sung dinh dưỡng để chống lại suy dinh dưỡng liên quan đến xơ gan và ngăn ngừa bệnh loãng xương.

Điều trị các biến chứng của xơ gan

 

Để hạn chế tối đa biến chứng của bệnh xơ gan, người bệnh cần tuân thủ các cách điều trị nghiêm ngặt.

Kiểm soát chất lỏng dư thừa trong cơ thể

Để kiểm soát lượng chất lỏng dư thừa trong cơ thể, bạn cần có chế độ ăn ít natri và sử dụng thuốc. Trong trường hợp sự tích tụ chất lỏng nặng hơn có thể yêu cầu các thủ tục để dẫn lưu dịch hoặc phẫu thuật để giảm bớt áp lực.

Điều hòa huyết áp

Sử dụng thuốc huyết áp có thể kiểm soát tăng huyết áp và ngăn chặn biến chứng chảy máu nghiêm trọng. Trong trường hợp bệnh nhân bị dãn tĩnh mạch, bệnh nhân cần một số biện pháp để cầm máu và thuốc để giúp ngăn ngừa chảy máu. Trong trường hợp nặng, các bác sỹ sẽ đặt một ống nhỏ (stent) trong tĩnh mạch để giảm áp lực máu trong gan cho bệnh nhân.

Tránh nhiễm trùng

Với các trường hợp bệnh nhân bị nhiễm trùng, có thể bệnh nhân cần sử dụng thuốc kháng sinh hoặc các phương pháp điều trị các bệnh nhiễm trùng khác.

Giảm gia tăng nguy cơ ung thư gan

Bác sĩ có thể sẽ đề nghị xét nghiệm máu định kỳ và khám siêu âm để tìm kiếm dấu hiệu của bệnh ung thư gan.

Dùng thuốc phòng bệnh não gan

Người bệnh xơ gan cần dùng thuốc để giảm sự tích tụ các chất độc trong máu do chức năng gan kém.

Phẫu thuật ghép gan

Trong trường hợp tiên triến của xơ gan, khi gan không còn hoạt động, ghép gan có thể là lựa chọn điều trị duy nhất. Khi xơ gan tiến triển đến bệnh gan giai đoạn cuối, bệnh nhân buộc phải cấy ghép gan. Bệnh nhân bị ung thư gan đã lan tràn ra ngoài gan cũng có thể cấy ghép.

Hiện tại tỉ lệ sống sót 5 năm sau khi ghép gan là khoảng 70%. Bệnh nhân cũng có báo cáo cải thiện chất lượng cuộc sống và chức năng tâm thần sau khi ghép gan

Ghép gan là thay thế gan của bạn với một gan khỏe mạnh từ một người hiến tặng. Thử nghiệm rộng rãi là cần thiết trước khi được ghép gan để đảm bảo người bệnh có sức khỏe đủ tốt. Ngoài ra, trung tâm cấy ghép thường yêu cầu một số thời gian kiêng cữ rượu. Thường kiêng ít nhất sáu tháng, trước khi cấy ghép cho những người bị bệnh gan liên quan đến rượu.

Chăm sóc bệnh nhân xơ gan

Chăm sóc bệnh nhân xơ gan rất quan trọng. Khi bệnh nhân ở nhà, rất cần sự chăm sóc của người thân để mau bình phục.

Phương pháp chăm sóc bệnh nhân xơ gan

Ở người bệnh xơ gan giai đoạn muộn, phù hai chân ngày càng nhiều. Lý do là chức năng tổng hợp protein giảm dẫn đến lượng protein máu giảm. Điều đó làm cho nước thoát ra ngoài tế bào gây phù, đi lại nặng nề, ăn uống kém. Do đó, cần cho người bệnh nằm kê chân cao hơn so với tim. Vì ở tư thế này sẽ góp phần cải thiện tình trạng phù. Hàng ngày, cần vệ sinh mũi miệng sạch sẽ, đặc biệt là khi có chảy máu cam, chảy máu chân răng. Ngoài ra, vì người bệnh rất mệt mỏi cho nên cần tạo không gian thoáng mát, yên tĩnh, hạn chế người ra vào thăm hỏi nhiều.

Bên cạnh đó, cần theo dõi cân nặng của người bệnh hàng tuần. Kiểm tra tình trạng phù và cổ trướng của người bệnh có giảm hay không. Ở những người bệnh nặng, cổ trướng quá nhiều sẽ gây khó thở cho người bệnh. Khi đó, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế để rút nước trong ổ bụng ra ngoài, giúp người bệnh dễ chịu hơn. Sau khi được chọc tháo dịch xong, cần theo dõi người bệnh trong 30 phút. Nếu có điều gì khác thường phải báo cho bác sĩ ngay.

Xây dựng chế độ ăn hợp lý

Chế độ ăn dành cho người xơ gan là những thức ăn đảm bảo đầy đủ từ 2.500 – 3.000cal mỗi ngày. Với thành phần thức ăn phù hợp, đầy đủ các chất gồm chất đạm như: Thịt, cá, trứng, sữa… Cho người bệnh ăn thức ăn giàu glucid như khoai, ngũ cốc… Nên dùng dầu thực vật, tránh dùng mỡ động vật.  Tránh cho người bệnh dùng thực phẩm lạ, thực phẩm dễ gây dị ứng, dễ gây rối loạn tiêu hóa. Thức ăn cần phải nấu chín, đảm bảo vệ sinh, hợp khẩu vị.

Các món ăn nên thay đổi để gan không phải làm việc quá sức. Thức ăn được hấp thu tốt hơn, tránh rối loạn tiêu hóa. Tốt nhất nên chia nhỏ khẩu phần ăn, cho người bệnh ăn 4 – 5 bữa một ngày. Đặc biệt, bổ sung vitamin bằng các loại nước hoa quả ép và trái cây.

Cần hạn chế muối và nên ăn nhạt hoàn toàn khi có phù và bụng to nhiều. Vì khi ăn muối nhiều, sẽ gây tích nước trong tế bào, càng làm cho tình trạng phù tăng lên. Khi bị phù phải dùng một số thuốc lợi tiểu sẽ làm mất kali làm cho người bệnh mệt mỏi hơn. Cho nên người bệnh cần ăn thêm thực phẩm giàu kali để bổ sung lượng kali đã mất. Tuy nhiên, người bệnh xơ gan ở giai đoạn muộn thì cần phải hạn chế thực phẩm giàu đạm, đề phòng hôn mê gan.

Những lưu ý với người bệnh xơ gan

Đối với người bệnh cần phải thực hiện những điều sau đây:

• Không nên quá lo lắng và căng thẳng vì việc tuân thủ điều trị tốt sẽ giúp bệnh ngừng tiến triển và hạn chế biến chứng
• Không nên dùng các thuốc gây hại cho gan như thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau paracetamol
• Tuyệt đối phải tránh xa các loại bia rượu
• Nên tuân thủ đúng thuốc điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc

Phòng bệnh viêm gan

Nguyên tắc chung trong chế độ ăn uống của người xơ gan là: Chế độ ăn chứa nhiều protein, glucid, lượng lipid và được nằm trong mức vừa phải, giàu vitamin và chất khoáng.

Người bệnh viêm gan nên ăn gì?

Cung cấp lượng nước vừa đủ cho cơ thể mỗi ngày

Cơ thể bị mắc bệnh xơ gan cần được bổ sung nhiều nước. Vì vậy mỗi ngày nên uống từ 1,5 đến 2 lít nước. Nước không chỉ giúp mát gan mà còn bài trừ nhiều độc tố khác ra khỏi cơ thể.

Bổ sung chất đạm

Nhu cầu cung cấp chất đạm cho cơ thể của người bị xơ gan với người bình thường không khác nhau. Đạm có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa và ngũ cốc, trong đó thịt gà chứa rất nhiều chất đạm đặc biệt trong phần đùi, ít chất béo. Các loại cá giàu chất đạm phải kể đến cá ngừ, cá hồi, cá tuyết, cá mòi… Thăn thịt lợn cũng chứa nhiều đạm. Ngũ cốc chứa nhiều đạm phải kể đến đậu lăng, ngoài ra còn có đậu trắng và đậu đen.

Cung cấp vitamin

Không chỉ người mắc bệnh xơ gan mới cần cung cấp vitamin cho cơ thể, người bình thường cũng nên bổ sung vitamin bằng cách ăn nhiều rau và trái cây tươi.

Bổ sung nhiều chất xơ

Chất xơ giúp gan giải phóng các chất độc ra khỏi cơ thể, cân bằng chất dinh dưỡng. Bệnh nhân khi bị bệnh xơ gan nên ăn nhiều chất xơ. Đó phải kể đến các loại thực phẩm mang tên: Đậu hà lan, súp lơ xanh, trái bơ, trái lê, quả chuối, yến mạch, cà rốt, rau chân vịt.

Người bệnh xơ gan nên tránh ăn gì?

Nếu không kiêng khem, gan bị tổn thương nhiều hơn, tình trạng xơ hóa sẽ tiến triển nhanh và người bệnh sẽ phải đối mặt với nhiều hệ lụy xấu. Thậm chí nguy cơ tử vong ngay trước mặt. Vì thế, bệnh nhân cần chú ý những điều sau:

Người bệnh xơ gan cần tránh tuyệt đối các chất cồn như rượu, bia

Cần bỏ hoàn toàn uống rượu bia, đồ uống kích thích, các đồ uống có cồn. Vì các chất này sẽ tăng tích tụ độc tố trong gan. Khi bị tích tụ trong cơ thể sẽ gây nên tình trạng tổn thương tế bào gan hàng loạt, làm chức năng gan khó hồi phục và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Suy gan, xơ gan cổ chướng
• Xuất huyết tiêu hóa nghiêm trọng… có khả năng nguy cơ cao dẫn đến tử vong ở bệnh nhân

Hạn chế ăn đồ nhiều muối

Bệnh nhân mắc bệnh gan nói chung và xơ gan nói riêng cũng nên hạn chế đồ ăn nhiều muối. Ăn đồ ăn có các chất kích thích, gia vị cay nóng, chiên xào, nhiều dầu mỡ vì sẽ làm nặng thêm tình trạng của bệnh. Đặc biệt với người mắc bệnh xơ gan cổ chướng phải chú trọng ăn nhạt. Hạn chế uống nước vì sẽ gây tăng tích tụ dịch ổ bụng.

Không ăn đồ khó tiêu

Với người mắc bệnh xơ gan kèm giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh nhân cần tránh ăn đồ khó tiêu. Cần ăn nhẹ, chia làm nhiều bữa nhỏ trong ngày. Bệnh nhân có biến chứng xuất huyết tiêu hóa cần ngừng ăn và có phương hướng điều trị kịp thời. Với các bệnh nhân xơ gan do tắc mật, bệnh nhân cần ăn ít các thực phẩm chứa nhiều lipid để giảm tình trạng gan phải hoạt động quá sức gây suy yếu.

Lưu ý trong chế độ dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan

Sử dụng các thực phẩm và chế biến như trên sẽ đảm bảo đủ năng lượng cho bệnh nhân xơ gan hoạt động hàng ngày. Chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp cải thiện tình trạng dinh dưỡng của người bệnh, giúp tế bào gan bị tổn thương có đủ năng lượng để hồi phục và tái sinh cải thiện tình trạng suy yếu chức năng gan. Nguồn đường cần thiết đầy đủ khi được nạp vào cơ thể sẽ giúp giải độc gan, dưỡng gan, tăng chuyển hóa trên gan. Bệnh nhân không cần quá kiêng khem vì như vậy dễ dẫn đến tình trạng gan thiếu năng lượng để hoạt động gây nên gia tăng các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh.

Phòng bệnh xơ gan

Bệnh xơ gan nếu để tiến triển đến giai đoạn cuối, gan bị thoái hóa, tổn thương không phục hồi được vì vậy việc phòng tránh xơ gan là vấn đề rất quan trọng. Mọi người có thể áp dụng các biện pháp ngăn chặn, loại trừ các nguyên nhân xơ gan như:

• Phòng viêm gan virut B và C bằng biện pháp vệ sinh cá nhân thật tốt. Tiêm phòng bệnh viêm gan virut B cho trẻ em và những người lớn chưa bị bệnh. Làm tốt công tác vô khuẩn và khử khuẩn mỗi khi tiêm truyền, châm cứu
• Sinh hoạt lành mạnh. Hạn chế hoặc bỏ hẳn rượu bia, bỏ hút thuốc lá. Hàng ngày ăn uống đủ chất; đạm đường, béo, vitamin và khoáng chất
• Phòng nhiễm các bệnh giun sán bằng cách thực hiện ăn chín, uống sôi. Không ăn cá hay hải sản tái, sống hoặc chưa nấu kỹ, không ăn rau sống, không uống nước lã
• Khi có bệnh về gan mật cần điều trị tích cực để phòng ngừa tiến triển thành xơ gan

Xét nghiệm tầm soát xơ gan

Có nhiều phương pháp xét nghiệm để phòng bệnh xơ gan. Xét nghiệm phát hiện sớm sẽ giúp điều trị hiệu quả hơn.

Xét nghiệm công thức máu

Khi bị xơ gan, các mô xơ ở gan sẽ gây cản trở dòng máu chảy qua gan. Máu sẽ bị chảy ngược về lá lách khiến cho lá lách phình to ra. Lá lách sẽ giữ lại và phá hủy tế bào máu, làm cho số lượng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu giảm xuống gọi là hiện tượng cường lách. Xét nghiệm máu thấy bị giảm tiểu cầu là một dấu hiệu sớm và thường gặp ở bệnh nhân xơ gan.

Xét nghiệm bilirubin

Bilirubin là một sắc tố màu vàng đỏ có nguồn gốc từ sự giáng hóa chất hemoglobin của hồng cầu, sau đó được chuyển hóa ở gan và bài tiết qua nước tiểu. Ở người có là gan khỏe mạnh thì chất bilirubin chỉ có trong máu với nồng độ dưới 1,2mg/dL. Nhưng khi bị xơ gan, gan không xử lý được làm nồng độ bilirubin tăng lên gây ra triệu chứng vàng da, vàng mắt ở người bệnh.

Siêu âm tầm soát xơ gan

Siêu âm là một phương pháp đơn giản, nhanh gọn và không gây nguy hại cho bệnh nhân, nên phương pháp này có thể làm nhiều lần. Các bác sĩ sẽ cho một đầu dò của máy siêu âm chiếu chùm tia siêu âm vào gan, như vậy cấu trúc gan sẽ được thể hiện trên màn hình bằng những chấm tối hay chấm sáng, cái này là dựa theo mức độ của sóng siêu âm bị dội ngược lại. Nhờ vậy mà ta sẽ ghi nhận được hình ảnh của gan khi được chùm tia siêu âm quét qua.

Qua hình ảnh xơ gan, bác sĩ sẽ đánh giá được kích thước gan to hay nhỏ, cấu trúc của gan, bờ của gan có sẹo hay không và các bất thường như gan nhiễm mỡ, áp xe, khối u trong gan.

Chụp cắt lớp vi tính (CT)

Phương pháp chụp cắt lớp vi tính cũng là một phương pháp chụp X – Quang nhưng kỹ thuật chụp CT có phần tinh vi hơn, cho phép chụp cắt ngang cơ thể cùng một lúc nhiều vùng và nhiều đoạn khác nhau.

Việc chụp cắt lớp CT là một phương pháp cho kết quả chính xác cao, hình ảnh rõ nét hơn nhưng cũng có thể làm cho bệnh nhân nhiễm tia xạ cao hơn là chụp X – Quang. Phương pháp chụp cắt lớp CT này thường được tiến hành sau khi phát hiện các bất thường trong kết quả siêu âm của gan, còn nếu chỉ là kiểm tra sức khỏe lá gan bình thường thì bạn chưa nên làm xét nghiệm CT.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Phương pháp xét nghiệm chụp cộng hưởng từ MRI tạo ra hình ảnh bằng sóng vô tuyến và từ trường nhằm xét nghiệm kỹ hơn về tình trạng bệnh. Xét nghiệm này có thể mất từ 15 phút tới 1 giờ, và có thể thấy xét nghiệm MRI bất tiện hơn chụp cắt lớp CT. Vì bạn sẽ bị nhốt kín trong một ống hẹp, đồng thời máy gây ra tiếng ồn lớn khiến một số người khó chịu.

Sinh thiết gan

Mặc dù các xét nghiệm khác có thể cung cấp nhiều thông tin về phạm vi và tình trạng tổn thương gan, nhưng xét nghiệm sinh thiết là cách duy nhất để chẩn đoán xác định xơ gan. Trong thủ thuật này, người ta lấy một mẫu mô gan nhỏ và kiểm tra dưới kính hiển vi, để đánh giá chính xác hơn về tình trạng gan của bạn như thế nào. Xét nghiệm sinh thiết là một thủ thuật tương đối đơn giản và chỉ cần gây tê.

Xem thêm:

Bệnh gan xơ diễn tiến âm thầm nhưng nguy hiểm – VnExpress

Phòng bệnh xơ gan bằng thuốc Nam

Cùng với việc áp dụng chế độ bệnh xơ gan nên ăn gì và kiêng ăn gì thì điều quan trọng nhất cần làm là phải tăng cường chức năng gan. Có thể ngăn ngừa sự tiến triển của xơ gan bằng các thảo dược chuyên biệt cho người xơ gan mà nổi bật nhất đến thời điểm hiện tại là cây cà gai leo.

Từ những năm 1987 – 2000, hàng loạt công trình nghiên cứu của Viện Dược liệu Trung ương đã chỉ ra rằng cà gai leo với hoạt chất glycoalkaloid là dược liệu duy nhất tới nay được chứng minh:

• Ngăn chặn bệnh xơ gan tiến triển bằng cách ức chế sự tạo thành các sợi collagen trong tế bào gan
• Giảm xơ hóa lá gan, đồng thời giúp tăng cường chức năng gan, tăng cường giải độc gan
• Bảo vệ gan khỏi các tác nhân có hại ở trong môi trường sống

Nghiên cứu gần đây cho thấy cà gai leo kết hợp với mật nhân ở dạng chiết xuất chuẩn hóa sẽ ngăn ngừa xơ gan tiến triển. Nó còn có tác dụng kích thích sản sinh ra tế bào gan mới thay thế các tế bào gan đã bị tổn thương. Thêm vào đó là tăng cường miễn dịch cho người bệnh xơ gan khỏe mạnh hơn.