PGS.TS Trần Văn Thuấn, người luôn thấu hiểu tận cùng nỗi đau của những bệnh nhân ung thư, với tâm niệm phải đặt bản thân mình vào hoàn cảnh của người bệnh “thấu hiểu nỗi đau của người bệnh mới giúp họ bớt đau”.
Anh đến với ngành y như một định mệnh
PGS.TS Trần Văn Thuấn là học sinh lớp chuyên toán của tỉnh Hà Bắc trong những năm giữa thập niên 80. Thời đó được vào trường tỉnh nuôi học là “hoành tráng” lắm, nên bố mẹ anh rất tự hào, khoe khắp làng xóm khiến câu chuyện của anh như một tin thời sự nóng hổi ở vùng quê lúc bấy giờ.
BS Trần Văn Thuấn “Người thấy hiểu bệnh nhân ung thư”
Thường ngày, những học sinh đều muốn có cơ hội học tập tại nước ngoài nên đều chọn thi đại học khối A. Anh cũng có suy nghĩ như vậy… khi đến giữa năm học lớp 12, một sự kiện “bước ngoặt” đã khiến anh trở thành thầy thuốc cứu người. Đó là vào cuối tuần như mọi khi anh đạp xe 40km từ Bắc Giang về Từ Sơn, nói là thăm bố mẹ nhưng kỳ thực là về xin “tiếp tế” gạo, muối vừng, ruốc…
Có lẽ học nhiều và đạp xe gắng sức lại đúng lúc trời mưa nên anh đã bị ốm khi về tới nhà. Nửa đêm, bố mẹ anh không biết phải làm gì khi anh sốt cao và co giật. Chẳng có lấy một bệnh viện y tế nào gần nhà và cả thôn hơn 3.000 dân mới có 1 bác sỹ chắc do già yếu nên đã nghỉ hưu, do trong ngày ông làm việc mệt mỏi, nên cho dù bố mẹ anh có kêu khóc thì vị bác sỹ ấy vẫn không mở cửa. Bố mẹ anh không còn cách nào khác ngoài việc đưa anh bằng chiếc xe đạp cọc cạch đến bệnh viện huyện Tiên sơn cách đó 14km. Vì sốt cao, anh chỉ có thể nghe được tiếng thở mạnh từ bố mẹ trong trạng thái lúc tỉnh lúc mê. Không biết đến bệnh viện từ khi nào, mà chỉ nhớ một cô bác sỹ với khuôn mặt đôn hậu trong tấm áo choàng trắng, toát lên vẻ đẹp tinh khiết cùng với giọng nói trầm ấm khi anh tỉnh. “Tôi biết được đó là người cứu tôi hôm đó sau khi nói chuyện. Tôi đã bình phục trở lại sau 3 ngày được sự chăm sóc tận tình của các y bác sĩ và người cứu chữa tôi đã để lại ấn tượng sâu sắc. Có lẽ bác sỹ cần hơn các nghề khác? Hình ảnh khó quên đó cùng nỗi trăn trở sao nghề y lại thiếu người vậy? Chỉ cần phục vụ ở quê nhà thôi cũng sẽ giúp được nhiều người. Ý nghĩ đó đã khiến tôi quyết định chuyển sang khối B để thi vào Đại học Y Hà Nội. Nhiều khi nghĩ lại, việc mình trở thành bác sỹ cũng là duyên phận” anh cười hiền tâm sự.
Kiên quyết “tuyên chiến” với căn bệnh ung thư vú
Năm 1993 sau khi tốt nghiệp đại học Y Hà Nội, qua Bệnh viện K làm việc, ngày qua ngày Bs.Thuấn đau khổ chứng kiến nhiều trường hợp trong đó có cả người thân của mình phải từ giã cõi đời vì bệnh ung thư vú, do phát hiện quá muộn và điều trị ít hiệu quả. Lúc đó với tài liệu nước ngoài, anh biết đây là căn bệnh rất hay gặp ở phụ nữ nước ngoài và nhờ phát hiện sớm ung thư vú nên được điều trị khỏi. Đúng thời điểm đó, anh đã có cơ hội làm việc cùng những giáo sư đầu ngành về ung thư học nước ngoài, trong đó phải nhắc đến Giáo sư R.Love, trường ĐHTH Wisconsin, Hoa Kỳ. Bs.Thuấn và giáo sư R.Love đã trao đổi để xác định phương hướng cho công tác phòng chống ung thư vú, với mong muốn tìm được cách thức tuyên truyền phát hiện sớm và các biện pháp điều trị thật hiệu quả, hợp lý với điều kiện Việt Nam.
Sau lần đó, anh và đồng nghiệp tiến hành triển khai hàng loạt những công trình nghiên cứu các cấp về ung thư vú. Đặc biệt trong số này là: “Nghiên cứu liệu pháp điều trị nội tiết bằng Tamoxifen kết hợp với cắt buồng trứng trên bệnh nhân ung thư vú chưa mãn kinh ở giai đoạn mổ được (đề tài kết hợp với Hoa Kỳ, thực hiện chính, nghiệm thu 2005); Nghiên cứu hiệu quả hóa chất bổ trợ phác đồ CAF, TAC cho bệnh nhân ung thư vú (nghiệm thu 2012); Đánh giá hiệu quả thuốc ức chế men aromatase trong điều trị bổ trợ bệnh nhân ung thư vú đã mãn kinh có thụ thể nội tiết dương tính (nghiệm thu 2011); Sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung (nghiệm thu 2013); Nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao trong chẩn đoán và điều trị một số bệnh ung thư thường gặp (nghiệm thu 2011); Nghiên cứu dịch tễ học, chẩn đoán, điều trị phòng chống một số bệnh ung thư ở Việt Nam (vú, gan, dạ dày, phổi, máu)- (nghiệm thu 2005); Nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao trong chẩn đoán, điều trị ung thư vú (nghiệm thu 2015)….”
Ngoài ra, Bs.Thuấn còn tham gia biên soạn 43 cuốn sách, và làm chủ biên 3 cuốn và 6 cuốn đồng chủ biên. Những cuốn sách và tài liệu này đã và đang được áp dụng trong đào tạo ở Trường ĐHY Hà Nội, Bệnh viện K… và các đơn vị khác trong ngành Y tế.
Kết quả nghiên cứu của những đề tài đó đã được áp dụng rộng rãi trên các bệnh viện phòng chống ung thư ở Việt Nam, và được đưa vào các hướng dẫn quốc gia trong sàng lọc phát hiện sớm, chẩn đoán và điều trị ung thư vú. Nhờ đó, tỷ lệ phát hiện sớm bệnh và tỷ lệ điều trị khỏi ung thư vú hiện được nâng cao rõ rệt, con số tử vong do ung thứ vú tại Việt Nam cũng giảm hẳn. Mọi người trìu mến gọi anh là “người tuyên chiến với ung thư vú”.
Quỹ ngày mai tươi sáng
Mùa đông năm 2009, vào một buổi tối, trời lạnh, do phải làm việc tới khuya muộn, trên đường từ phòng xuống cầu thang, BS. Thuấn bỗng nghe tiếng khóc thút thít, hỏi ra mới biết đó là tiếng khóc của người mẹ tự than trách mình vì quá nghèo, không đủ tiền điều trị bệnh nên sắp phải đưa con về. Tiếng khóc của người mẹ cứ văng vẳng bên tai anh từ lúc trên đường về nhà và cả đêm hôm đó. Ngay sáng hôm sau, anh họp khoa và cùng quyên góp, rồi anh kêu gọi sự vào cuộc của một số nhà hảo tâm, nhờ vậy bệnh tình của bệnh nhân thuyên giảm và được ra viện sau 6 tháng điều trị: “Sau trường hợp đó, tôi chợt nghĩ nếu làm manh mún như vậy thì khó có thể hỗ trợ được nhiều người, trong khi còn rất nhiều trường hợp khó khăn khác cần được giúp đỡ. Có những người dù biết mình mắc căn bệnh ung thư hiểm nghèo nhưng không theo đến cùng phác đồ điều trị vì vẫn phải canh cánh nỗi lo gánh nặng gia đình, bởi thời gian điều trị bệnh ung thư kéo dài, số tiền điều trị quá lớn, khiến họ không có khả năng chi trả.
Thương tâm hơn là nhiều em nhỏ phải vĩnh viễn rời xa việc học tập, vui chơi cùng bạn bè và không thể tiếp tục chạy chữa do gia cảnh quá nghèo. Nhiều trường hợp các nhân viên y tế phải tự quyên góp để cho người bệnh có tiền ăn, ở và đi lại. Chính vì vậy, tôi đã chia sẻ ý tưởng thành lập Quỹ hỗ trợ bệnh nhân ung thư – Ngày mai tươi sáng với lãnh đạo Bộ Y tế, đồng nghiệp cùng một số người thân, may mắn đều nhận được sự ủng hộ nhiệt tình.
Sau 2 năm huy động, kết hợp với sự trợ giúp của Bộ Y tế, Bộ Nội vụ và các bộ, ngành liên quan thì Quỹ ngày mai tươi sáng được thành lập vào tháng 8 năm 2011. Bs.Thuấn đảm nhiệm giám đốc quỹ.
Quỹ mới được thành lập nên cái bất cập nhất là nguồn nhân lực và làm sao để bệnh nhân, người nhà bệnh nhân, các nhà hảo tâm và cộng đồng thực sự tin tưởng vào Quỹ. Lửa thử vàng, gian nan thử sức, đến nay, Quỹ đã huy động được khoảng 32 tỷ đồng. Quỹ đã trợ giúp tài chính được 8.796 người bệnh bị ung thư nghèo. Phát quà cho 7.567 người bệnh ung thư trong toàn quốc, tổ chức Tết Trung thu, Tết Nguyên Đán. Phối hợp với nhiều công ty dược phẩm xây dựng các chương trình tặng thuốc điều trị cho bệnh nhân ung thư: Hợp tác với Công ty Novatis hỗ trợ thuốc Glivec cho người bệnh bị Bạch cầu mạn dòng tủy và U mô đệm đường tiêu hóa có thẻ bảo hiểm y tế (VPAP) trong 3 tháng (08-1/2014); Xây dựng chương trình tặng thuốc Nexavar cho bệnh nhân ung thư gan, thận do công ty Bayer tài trợ; chương trình hỗ trợ sản phẩm nâng cao thể trạng cho người bệnh ung thư của Công ty Trương Thánh Y; chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân ung thư với Công ty Astra Zeneca, Pfizer, Roche. Quỹ đã hỗ trợ thành lập và duy trì hoạt động hiệu quả 05 câu lạc bộ bệnh nhân ung thư vú tại Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ và TP. Hồ Chí Minh với sự tham gia của hàng ngàn bệnh nhân và người nhà bệnh nhân ung thư vú. Ngoài Văn phòng Quỹ tại Hà Nội, Quỹ đã có các chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế, Phú Thọ.
BS.Thuấn đang thăm khám bệnh cho người nghèo
Ngoài ra, Quỹ đã khám sàng lọc ung thư vú, ung thư cổ tử cung đối với 37.000 phụ nữ trong cả nước, đặc biệt là chiến dịch We care for her – Tầm soát ngay khi sang tuổi 40: khám sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú cho 12.000 phụ nữ từ 40 tuổi trở lên tại 11 bệnh viện tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh năm 2015. Sau 5 năm hoạt động, tháng 8 năm 2016, Quỹ Ngày mai tươi sáng đã phát triển là thành viên chính thức của Hiệp hội kiểm soát ung thư quốc tế (UICC). UICC là tổ chức được thành lập với nhiệm vụ trợ giúp cộng đồng y tế toàn cầu thúc đẩy chiến dịch đấu tranh phòng chống ung thư, được thành lập vào năm 1933 và có trụ sở tại Thụy Sĩ.
Những hoạt động của Quỹ Ngày mai tươi sáng đã một phần giúp xoa dịụ cơn đau dai dẳng, nghiệt ngã của bệnh nhân ung thư, đặc biệt bệnh nhân nghèo, nâng cao ý thức phòng chống bệnh ung thư trong cộng đồng cũng như góp phần vào công cuộc đẩy lùi căn bệnh ung thư trên thế giới.
Những kỷ niệm khó quên với bệnh nhân ung thư
Trong cuộc đời bác sĩ ung thư, đặc biệt là ở nước ta khi trên 70% bệnh nhân đến viện vào giai đoạn cuối, có thể nói nỗi đau nhiều nhưng niềm vui cũng không ít. Tuy nhiên, nhiều trường hợp bệnh nhân tiên lượng rất xấu nhưng bác sĩ vẫn quyết tâm chiến đấu với tử thần và đến phút cuối lại gặt hái thành công. Đây là ca người bệnh là người dân tộc tầm 25 tuổi bị ung thư nhau thai đã di căn kín đặc hai phổi. Lúc đó bệnh nhân đã suy kiệt, phải thở oxy liên tục. Thời điểm đó, qua hội chẩn, rất nhiều ý kiến muốn cho bệnh nhân về vì không thể điều trị do bệnh quá nặng, thể trạng yếu, không thể dùng hóa trị. Thầy bệnh nhân vẫn còn trẻ nên bác sĩ không đành, BS.Thuấn lại nghĩ phải gắng “còn nước còn tát”. Anh chọn phương pháp vừa hồi sức vừa truyền hóa chất cho bệnh nhân. Và may mắn đã mỉm cười cùng với sự kết hợp chăm sóc giữa bác sỹ hồi sức và nội khoa ung thư, bệnh nhân đỡ dần, sau 1 tháng không phải thở oxy và ra viện sau 9 tháng điều trị. Tới nay đã ngoài 5 năm, qua thăm khám lại định kỳ có thể khẳng định bệnh nhân đã được điều trị khỏi.
Gần đây anh lại gặp một trường hợp thương tâm khác. Đó là ca bệnh thiếu úy công an Đậu Thị Huyền Trâm, 25 tuổi, mang thai lần đầu, vì chồng là con một nên rất mong mỏi có em bé. Trước đó, sức khỏe của chị Trâm bình thường, khi mang thai được 11 tuần, sờ thấy hạch ở cổ, đi khám đã phát hiện bị ung thư phổi giai đoạn 4. Để việc điều trị đạt hiệu quả, BS.Thuấn tư vấn gia đình cân nhắc việc đình chỉ thai. Nhưng chị Trâm tha thiết yêu cầu để bản thân mang bệnh chứ nhất quyết không bỏ con. Xúc động sự hy sinh cao cả của bà mẹ, Bs.Thuấn đã hội chẩn những bác sĩ cả chuyên ngành ung thư và phụ sản để đề ra phác đồ hiệu quả nhất cho người bệnh và thai nhi. Tới tuần thứ 27, trường hợp sức khỏe của chị Trâm đã quá nặng, bắt buộc phải mổ lấy thai. Bs.Thuấn cho biết đây là ca mổ lấy thai hi hữu nhất bởi bệnh nhân không thể nằm, không thể gây mê (nếu gây mê bệnh nhân sẽ không tỉnh lại được) mà phải mổ trong tư thế ngồi và chỉ gây tê tủy sống. Với Tâm-Tài của thầy thuốc, bé Gấu đã chào đời và phát triển khỏe mạnh, bù đắp phần nào cho nỗi mất mát của gia đình chị Trâm.
Phải thấu hiểu nỗi đau của người bệnh mới giúp họ bớt đau
Theo đuổi lĩnh vực ung thư được 23 năm, anh biết hết những nỗi đau về thể chất và tinh thần mà bệnh nhân phải gánh chịu. Vì vậy, Bs.Thuấn luôn tâm niệm phải đặt bản thân mình vào hoàn cảnh của người bệnh, “thấu hiểu nỗi đau của người bệnh mới giúp họ bớt đau”. Ngoài những phương pháp điều trị bằng thuốc, xạ trị, phẫu thuật…thì một số lời động viên, chia sẻ của bác sỹ với bệnh nhân đóng vai trò vô cùng quan trọng, tiếp thêm sức mạnh giúp họ chiến thắng bệnh tật.
Tấm lòng của Bs.Thuấn đã hỗ trợ những người bệnh vượt qua vực thẳm bệnh tật, quay lại cuộc sống đời thường. Gần đây nhất là chị Minh Ngoc, một người vừa gặp cú sốc khi mẹ chị là Nguyễn Thị Lan phát hiện bị ung thư đã nghẹn ngào chia sẻ: ”Với chúng tôi anh chính là người thầy thuốc mẹ hiền, mẫu hình mà người bệnh nào cũng mong được gặp, vì gặp được anh, họ sẽ có được một liều thuốc tinh thần quý giá để mang theo trong hành trang tìm lại sức khỏe”.
Chiều đã muộn, mọi người đều hối hả về nhà, còn Bs.Thuấn đang vội vã ôm chồng bệnh án quay vào làm việc như là ngày mới chỉ bắt đầu. Với anh, không niềm vui nào lớn bằng khi nhìn thấy những bệnh nhân, đặc biệt các trường hợp nghèo khó, được khỏe mạnh trở về cuộc sống đời thường.
Theo Sức khỏe & đời sống
