Luyện tập thể thao có tác dụng phòng chống bệnh ung thư, cũng như giúp cải thiện cả tâm lý lẫn thể trạng sức khỏe cho người bệnh.
Căn bệnh ung thư trở nên phổ biến và thời gian người bệnh chung sống “hòa bình” cùng căn bệnh ngày càng tăng, tất cả là nhờ những tiến bộ không ngừng của khoa học y sinh học trong việc chẩn đoán và điều trị ung thư. Dù vậy để người bệnh có thể duy trì trạng thái thể lực – dinh dưỡng tốt nhất nhằm chiến đấu lại với bệnh ung thư và các biến chứng của nó cũng như các tác dụng phụ của các liệu pháp điều trị như hóa chất, xạ trị lâu dài không phải là điều dễ dàng. Những người mắc bệnh ung thư thường có tâm lý chán nản, buông xuôi, lo lắng và mệt mỏi do khối u ung thư gây nên hoặc do dinh dưỡng không đầy đủ, dẫn đến họ càng ít quan tâm đến việc tập luyện thể thao.
Trước kia từng tồn tại nhận thức cho rằng những người mắc bệnh ung thư nên nghỉ ngơi và giảm tối đa các hoạt động thể lực vì nó có thể gây các triệu chứng khó thở, mệt mỏi và gây đau cho họ. Tuy nhiên thực tế cho thấy, chính vì ít hoạt động thể lực mà rất nhiều bệnh nhân buộc phải ngừng điều trị do thể trạng suy kiệt. Hiện nay nhiều nghiên cứu đã chỉ ra được mối tương quan giữa lối sống tĩnh tại, thừa cân – béo phì với các bệnh lý ung thư khác nhau, đây là nguyên nhân của ¼ các trường hợp mắc bệnh ung thư trên toàn thế giới. Như vậy, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác dụng của hoạt động thể lực phòng chống ung thư mà còn có hiệu quả trong phối hợp điều trị và chăm sóc phục hồi bệnh.
Tập luyện giúp phòng chống bệnh ung thư
Các hoạt động thể lực sẽ tác động tích cực đến nhiều cơ chế sinh học và làm ảnh hưởng tới sự phát triển, nguy cơ tái phát các bệnh ung thư thông qua các cơ quan như: chức năng tiêu hóa, hô hấp, miễn dịch, hormon,…Hoạt động thể lực thường không dẫn đến tình trạng giảm sức vóc, tăng cân không có lợi, kém linh hoạt… cho bệnh nhân.
Lợi ích của hoạt động thể dục thể thao
– Đối với hệ cơ xương khớp, hoạt động thể dục sẽ giúp tăng cường về sự dẻo dai, linh hoạt của cơ khớp, tăng cường sức mạnh, giúp người bệnh được làm chủ trong các hoạt động cá nhân, giảm sự phụ thuộc vào trợ giúp của người khác.
– Tăng cường chuyển hóa, cân bằng năng lượng, giảm mô mỡ dự trữ, duy trì cân nặng hợp lý.
– Đối với cơ quan hô hấp, giúp tăng trao đổi khí, giảm thể tích cặn tồn dư, nhờ đó làm giảm thời gian tế bào phổi có thể tiếp xúc với các chất độc hại.
– Cải thiện quá trình tuần hoàn máu trong toàn thân, nhất là hệ thống cơ, ngoài ra cải thiện chức năng tim mạch, vận động, dự phòng huyết khối.
– Hệ tiêu hóa tăng cường do hoạt động thể lực làm tiêu hao năng lượng, chính vì vậy gián tiếp kích thích và rút ngắn thời gian vận chuyển thức ăn qua dạ dày – ruột.
– Hoạt động thể lực tác động khác nhau đến hormon sinh dục và các chất nội tiết, insulin có khả năng làm giảm nguy cơ ung thư vú, tử cung, buồng trứng, tuyến tiền liệt, đại tràng.
– Người mắc các bệnh miễn dịch di truyền hoặc thiếu hụt miễn dịch bẩm sinh có nguy cơ cao bị ung thư, hoạt động thể lực giúp cải thiện hệ miễn dịch.
– Hoạt động thể lực giúp tăng cường giải phóng các endorphin nội sinh, làm giảm đau, tăng hưng phấn thần kinh, giảm suy nghĩ tiêu cực, trầm cảm, lo lắng. Cải thiện khả năng tự kiểm soát, giảm phụ thuộc, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
– Các tác dụng khác của hoạt động thể lực: giảm mệt mỏi, giảm triệu chứng buồn nôn, nôn do bệnh lý hay do tác dụng phụ của liệu pháp điều trị.
Tập luyện thể dục thể thao như thế nào để phòng chống bệnh ung thư ?
Thường xuyên hoạt động thể lực nhằm mục đích dự phòng khác hoàn toàn so với mục đích điều trị và phục hồi chức năng cho các bệnh nhân ung thư. Đối với tập luyện dự phòng, người bệnh sẽ toàn quyền lựa chọn các loại hình tập luyện khác nhau, tất nhiên phải phụ thuộc vào tình trạng bệnh cũng như sức khỏe của bệnh nhân cũng như mục đích tập luyện để tăng cường sức mạnh, giảm cân hay tăng độ linh hoạt hệ cơ khớp, cải thiện các chức năng của các hệ cơ quan khác nhau mà thực hiện bài tập với tần suất, cường độ, thời gian khác nhau. Còn đối tập luyện với mục đích điều trị và phục hồi chức năng bệnh ung thư, các phương pháp luyện tập sẽ giúp duy trì và nâng cao để tối ưu hóa các biện pháp điều trị, nhằm giảm triệu chứng của bệnh, cũng như các tác dụng phụ trong quá trình điều trị bệnh gây ra, giảm mệt mỏi.
Các dạng hoạt động thể lực: Là hoạt động mà người bệnh phải sử dụng các nhóm cơ lớn như bơi, đi bộ, đạp xe. Đối với người bệnh thừa cân, hay đau cột sống, thắt lưng, khớp gối,… không nên mang xách nặng, lên cầu thang nhiều vì có thể làm cho người bệnh thêm mệt mỏi… Trong nhiều trường hợp người bệnh hoàn toàn có thể tập các bài tập trên ghế, giường hya trong tư thế nằm, ngồi nếu họ cảm thấy đau và không thể di chuyển. Cũng có thể thay thế việc tập luyện theo một dạng bài tập cố định nào đó dễ gây nhàm chán bằng những công việc hàng ngày hứng thú hơn như làm vườn, chăm sóc cây cảnh, động vật… Tần suất hoạt động thể lực nên tiến hành luyện tập hàng ngày nếu có thể.
Thời gian luyện tập phải điều chỉnh theo tình trạng bệnh, tuổi, tiền sử tập luyện trước đó cũng như sức khỏe bệnh nhân. Thời gian tối thiểu từ 10-15 phút, đối với trường hợp bệnh nhân không đau, không khó thở có thể tập từ 30-60 phút nếu thấy cơ thể đáp ứng được. Thời điểm tập luyện tốt nhất là sau bữa sáng khoảng 1,5 giờ, sau giấc ngủ trưa. Không nên tập khi đói, quá gần giờ đi ngủ.
Cường độ luyện tập phải tùy thuộc khả năng sức khỏe của mỗi cá nhân, cần cố gắng thực hiện tập từ đơn giản đến khó dần, từ cường độ thấp đến vừa và tới cao. Đối với những trường hợp mệt mỏi rõ rệt sau vận động nên giảm cường độ vận động về mức thấp hơn cho đến khi cảm thấy dễ chịu trong và sau khi tập.
Những lưu ý khi luyện tập thể dục thể thao
Tuy tập luyện thể thao có thể giúp phòng chống bệnh ung thư nhưng không nên quá lạm dụng phương pháp này. Mức độ tập luyện của người bệnh phải được xây dựng dựa chế độ điều trị, khoảng thời gian từ lần điều trị trước đó, thuốc điều trị và tình trạng thể lực, sức khỏe của người bệnh. Vì vậy, trong quá trình điều trị và tập luyện cần phối hợp với bác sĩ điều trị và chuyên gia vật lý trị liệu để điều chỉnh hoạt động thể lực cho phù hợp. Trường hợp đối với những bệnh nhân bị ung thư máu, ung thư phổi, những người suy nhược có số lượng hồng cầu, nồng độ hemoglobin máu thấp, cần phải cân nhắc lựa chọn loại hình hoạt động phù hợp do nhu cầu oxy cao, có thể lựa chọn các bài tập như các bài tập thở, các bài tập yoga ít đòi hỏi vận dụng cơ lớn. Đề phòng nguy cơ nhiễm khuẩn đối với những người có số lượng bạch cầu thấp, nguy cơ va chạm chảy máu với những trường hợp có số lượng tiểu cầu thấp.
Môi trường tập luyện cho người ung thư cũng rất quan trọng, cần phải tránh tập luyện ở những nơi không đảm bảo vệ sinh, thiếu trao đổi khí, tù túng, trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như độ ẩm cao, quá nóng, quá lạnh hay gió quá mạnh. Đối với những người bị suy giảm miễn dịch, có lở loét ở da nên tránh tập luyện dưới nước.
Do vẫn chưa có sự thống nhất về mức độ hoạt động thế nào là “vừa đủ” đối với bệnh nhân. Do vậy các phương pháp tự theo dõi thông qua mức độ khó thở, tần số tim được sử dụng đánh giá người bệnh là tương đối khách quan. Đã có rất nhiều nghiên cứu từ trước đến nay cho thấy, các hoạt động thông thường ở nơi làm việc hay tại nhà hoặc tập luyện đều đặn hằng ngày có thể làm giảm 20-60% nguy cơ ung thư đại tràng, 30-50% nguy cơ ung thư vú, cũng như có tác dụng với các nguy cơ ung thư cổ tử cung, phổi, tuyến tiền liệt. Mặt khác, hoạt động thể lực thích hợp với từng tình trạng bệnh cụ thể, không những không gây mệt mỏi mà còn giúp tăng cường sức khỏe người bệnh, cải thiện cơ lực, sức vóc, khả năng dung nạp thuốc, giảm được các triệu chứng của bệnh cũng như các tác dụng phụ của liệu pháp điều trị và tăng cơ hội phục hồi, giảm nguy cơ tái phát, giúp người bệnh thoải mái, tự tin và thêm yêu cuộc sống.
Theo Sức khỏe & đời sống
