Gan đóng vai trò như một “nhà máy thải độc” lớn nhất của cơ thể. Việc tiếp xúc trực tiếp với các chất độc hại trong thời gian dài khiến gan dễ bị tổn thương, dẫn đến nhiều bệnh lý về gan, đặc biệt là bệnh xơ gan.
Bệnh xơ gan là gì?
Bình thường, gan có màu nâu, mềm, mặt nhẵn nằm ở hạ sườn phải, ngay dưới khung sườn, và nặng khoảng 1,2-1,5kg. Khi bị xơ, màu sắc và khối lượng của gan có sự thay đổi, màu chuyển từ nâu sang vàng nhạt, khối lượng gan giảm xuống chỉ còn khoảng 0,5kg, do các cục u nổi lên nên bề mặt sần xù hoặc mấp mô và cứng.
Xơ gan là tình trạng các tế bào gan bị thoái hóa hư hại, chết dần và hình thành các mô sẹo, u, cục mất chức năng gan. Đây là hậu quả của việc lá gan bị tấn công trong thời gian dài.
Gan của người bệnh xơ gan thường xù xì và giảm khối lượng.
Nguyên nhân bệnh xơ gan do đâu?
Nguyên nhân gây bệnh xơ gan rất đa dạng, các nguyên nhân chính gây bệnh như:
- Do viêm gan virus: Virus viêm gan gồm 5 loại chính là A, B,C, D, E, trong đó virus viêm gan B và C là hai loại có nguy cơ dẫn đến bệnh xơ gan cao nhất.
- Do rượu: Rượu là tác nhân chính hủy hoại tế bào gan và gây ra các bệnh về gan như gan nhiễm mỡ, viêm mạn tính dẫn đến xơ gan.
- Do ứ mật kéo dài: Tế bào gan bị phá hủy và mật bị ứ lại khi mắc các bệnh như sỏi mật, viêm chít đường mật.
- Các bệnh lý về tim: Như suy tim, viêm màng ngoài tim do dày dính, viêm tắc tĩnh mạch trên gan làm máu ứ lại trong gan, rối loạn chuyển hóa dẫn tới viêm gan và xơ gan.
- Do dùng thuốc và nhiễm độc hóa chất: Một số loại thuốc dùng dài ngày có khả năng gây xơ gan như thuốc chống lao INH, thuốc trị tăng huyết áp methyldopa, thuốc điều trị tâm thần aminazin hoặc nhiễm độc từ các loại thuốc trừ sâu, chất diệt cỏ, chì, phốt-pho…
- Do rối loạn chuyển hoá: Rối loạn chuyển hoá đồng, rối loạn chuyển hoá porphyrin, nhiễm sắc tố sắt, thoái hoá gan nhân đậu,…
Các giai đoạn phát triển của bệnh xơ gan
Giai đoạn đầu
Dấu hiệu của bệnh xơ gan ở giai đoạn đầu không rõ ràng, thỉnh thoảng xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn, cơ thể đau nhức, mệt mỏi.
Giai đoạn toàn phát
Ở giai đoạn toàn phát, các triệu chứng của bệnh xơ gan rõ ràng hơn, mô sẹo phát triển mạnh hơn, chức năng gan suy giảm, rối loạn tiêu hóa liên tục, những cơn đau kéo dài ở mạn sườn phải bắt đầu xuất hiện, xạm da, sụt cân do ăn uống kém, vàng mắt, hoặc xuất huyết do giãn mao mạch, hai bàn tay hay bị ửng đỏ, chóng mặt, tim đập nhanh. Cần nhanh chóng đi khám bác sĩ khi xuất hiện các triệu chứng này.
Giai đoạn cuối
Biểu hiện của bệnh xơ gan giai đoạn cuối thường thấy là mệt mỏi, đầy bụng, trướng hơi, ăn không tiêu, vàng da, vàng mắt, người gầy, tiểu ít, bụng trướng to, giảm khả năng miễn dịch, do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản nên có dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa, hôn mê.
Phân loại bệnh xơ gan
Bệnh xơ gan gồm 2 loại: xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.
Xơ gan còn bù
Đây là giai đoạn đầu của bệnh xơ gan, mặc dù đã hình thành các node sẹo của gan nhưng chức năng của gan vẫn còn khá tốt. Triệu chứng lâm sàng của bệnh xơ gan giai đoạn này khá mờ nhạt.
Xơ gan mất bù
Đây là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan, các chức năng gan đã bị rối loạn và cấu trúc của gan bị hư hỏng nghiêm trọng. Xơ gan mất mù có nguy cơ biến chứng ung thư gan, xuất hiện nhiều triệu chứng, biến chứng nghiêm trọng và đe dọa đến tính mạng.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh xơ gan giai đoạn cuối
Bệnh xơ gan gây ra nhiều biến chứng, có thể dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời.
Nôn ra máu và đi ngoài phân đen
Giai đoạn cuối, bệnh nhân xơ gan sẽ bị vỡ tĩnh mạch thực quản, tĩnh mạch dạ dày gây chảy máu nặng, hay tái phát và nguy cơ tử vong cao. Khi chảy máu, bệnh nhân cần được cấp cứu ngay để nội soi cầm máu, dùng vòng cao su thắt các búi giãn tĩnh mạch thực quản, tiêm chất gây xơ qua máy nội soi dạ dày ống mềm kết hợp với điều trị nội khoa.
Hôn mê gan
Xuất hiện sau khi bệnh nhân có triệu chứng nôn ra máu, nhiễm khuẩn… và thường gây tử vong.
Nhiễm trùng
Bệnh nhân rất dễ bị nhiễm trùng như nhiễm khuẩn dịch cổ trướng, viêm phổi, lao phổi khi xơ gan đã ở giai đoạn cuối.
Ung thư gan
Tỷ lệ mắc ung thư gan của bệnh nhân bị xơ gan giai đoạn cuối khá cao.
Phương pháp điều trị và phòng bệnh xơ gan
Bỏ thuốc lá, rượu bia để điều trị bệnh xơ gan hiệu quả
Phát hiện sớm bệnh xơ gan là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị. Vì vậy, khi mắc bệnh viêm gan mãn tính, người bệnh cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa ngay để gan không bị xơ.
Các chức năng của gan không thể phục hồi như bình thường một khi đã bị xơ. Trong điều trị xơ gan, loại bỏ các yếu tố gây hại cho gan như rượu, một số hóa chất gây độc hại và duy trì bồi bổ chức năng gan là phương pháp chủ yếu.
- Vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ gan là phòng bệnh ngay khi gan còn khỏe mạnh. Cần thực hiện tốt những điều sau:
- Phòng các bệnh viêm gan virus B, C bằng cách tiêm vaccine phòng ngừa
- Nói không với rượu, bia, thuốc lá
- Bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng để tăng cường sức khỏe
- Phòng tránh các bệnh do giun sán gây ra
- Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn, đóng hộp, hàng quán vì chứa nhiều mì chính và muối
- Hạn chế dùng các thuốc gây hại cho gan
- Khi mắc các bệnh viêm gan cấp và mạn tính cần có phương pháp điều trị hiệu quả
- Khám sức khỏe định kỳ từ 1-2 lần trong năm.
Chế độ sinh dưỡng cho người bệnh xơ gan
Người bệnh không nên quá lo lắng, căng thẳng mà cần tập trung vào việc điều trị tốt để tránh gây biến chứng, không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Người bệnh xơ gan nên duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học:
- Chia nhỏ bữa ăn trong ngày thành 5 – 6 lần, để tránh hạ đường huyết ban đêm nên có bữa phụ lúc 9 – 10 giờ tối.
- Cơ thể bệnh nhân xơ gan dễ bị tích nước gây trướng bụng nên cần hạn chế ăn thức ăn nhiều muối, không ăn mặn.
- Nên uống ít nước, dưới 1 lít/ ngày nếu bụng quá to.
- Hạn chế thực phẩm giàu đạm động vật, tăng cường thực phẩm chứa đạm từ thực vật như đậu hà lan, đậu đen, đậu đỏ.
- Thường xuyên rèn luyện thân thể, tập thể dục thể thao nhẹ nhàng để cơ thể khỏe mạnh, đẩy lùi bệnh tật.
Theo Sức khỏe & Đời sống
