Đăng Tâm
(Juncus effusus)
Dược Liệu Đăng Tâm có Tên khác: Cỏ bấc đèn, Bấc.
Tên khoa học: Juncus effusus L,họ Bấc (Juncaceae)
Mô tả cây thuốc Đăng Tâm:
Đăng tâm(cây bấc) là một loại cỏ sống lâu năm, thân tròn cứng, mọc thành cụm dày cao độ 35-100cm, đường kính của thân chừng 1-2mm, mặt ngoài thân có màu xanh nhạt, có vạch dọc. Ruột cây bấc cấu tạo bởi những tế bào hình ngôi sao để hở nhiều lỗ khuyết lớn. Lá bị giảm rất nhiều, chỉ còn lại bẹ ở gốc thân, Hoa đều, lưỡng tính, mọc thành vòng. Bao hoa khô xác.
Bộ phận dùng: Ruột phơi khô của thân cây Bấc đèn gọi là Đăng tâm thảo
Phân bố, thu hái và chế biến:
– Mọc hoang và được trồng ở những nơi ẩm ướt ở nước ta (Nam Định, Hà Nam…).
– Mùa thu cắt toàn cây về, rạch dọc để lấy lõi riêng ra, bó thành từng bó, phơi khô mà dùng, còn gọi là đăng tâm thảo hay đăng tâm để làm Đăng tâm dầu ta hay để làm thuốc.
Bào chế: Trừ bỏ tạp chất, cắt đoạn. Đăng tâm thán: Lấy Đăng tâm thảo sạch, cho vào nồi đất, bịt kín, đốt âm ỉ thật kỹ, để nguội, lấy ra.
Mô tả Dược liệu:
Vị thuốc Đăng tâm là ruột thân cây Đăng tâm gọi là Đăng tâm thảo,hình trụ tròn nhỏ, đường kính 0,1 – 0,3 cm, dài khoảng 90 cm, màu trắng hoặc vàng nhạt, có vân dọc nhỏ. Thể nhẹ, thả vào nước không chìm. Chất mềm, hơi có tính đàn hồi, dễ đứt, mặt đứt màu trắng. Không mùi vị.
Thành phần hoá học: Carbohydrat
Tính vị,quy kinh: Vị ngọt, tính hàn, vào ba kinh tâm, phế và tiểu trương.
Tác dụng của Đăng tâm: Giáng tâm hỏa, thanh phế nhiệt, lợi tiểu trường.
Chủ trị: Thông tiểu tiện, chữa sốt, an thần, chữa ho, viêm họng.
Cách dùng, liều lượng:
– Ngày dùng 1-2g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.
– Tán Đăng tâm rất khó. Trước khi tán cần hồ đăng tâm bằng nước cơm, sau đó phơi khô mà tán. Tán xong ngâm nước, vớt lấy Đăng tâm nổi ở trên mà dùng.
Kiêng kỵ: Người thể hư, trúng hàn, tiểu tiện không kìm được không nên dùng.
Đơn thuốc có Đăng tâm:
– Đăng tâm thảo 2g, sắc với nước, uống thay nước chè trong ngày làm thuốc lợi tiểu, chữa phù vì Mất ngủ.
– Trị bí tiểu đau gấp: Cam thảo (mút), Mộc thông, Chi tử, Đông quy tử mỗi thứ 9g, Hoạt thạch 12g, Đăng tâm 3g. Sắc uống (Tuyên Khí Tán – Lâm Sàng Thực Dụng Trung Dược Học).
– Trị chảy máu cam không cầm: dùng 40g Đăng tâm tán bột, bỏ vào 4g Đơn sa, uống với nước cơm, lần uống 8g (Thánh Tế Tổng Lục ).
– Trị họng nghẹt do viêm: Đăng tâm 1 nắm, dùng 2 tấm ngói đốt Đăng tâm tồn tính, lại sao một muỗng muối, trộn lại, thổi vào miệng họng nhiều lần thì đỡ (Đoan Trúc Đường Phương).
– Thông tiểu: dùng “Bạch Phi Hà Tự Chế Thiên” 1 viên. Dùng Đăng tâm 10 cân, tẩm với hồ gạo, phơi khô tán bột bỏ vào nước, bột Đăng tâm nổi lên vớt ra phơi khô, lấy 100g. Lấy Phục linh (loại Xích và Bạch) bỏ vỏ, tất cả 200g, Hoạt thạch (thủy phi) 200g, Trư linh 80g, Trạch tả 120g, Nhân sâm 480g, xắt lát, nấu thành cao, trộn với bột thuốc, làm thành viên to bằng hạt nhãn lớn, dùng Châu sa bọc ngoài làm áo. Mỗi lần dùng 1 viên (Hàn Thị Y Thông).
