Sâm Cau – Rễ
(Curculigo orchioides Gaertn)
Dược Liệu Sâm Cau có tên khác: Sâm cau, Ngải cau, Cồ nốc lan.
Tên khoa học: Curculigo orchioides Gaertn, thuộc họ Tỏi voi lùn – Hypoxidaceae.
Mô tả cây thuốc Sâm Cau
Sâm cau là cây thảo sống lâu năm cao 30cm hay hơn. Lá 3-6, hình mũi mác xếp nếp tựa như lá Cau, phiến thon hẹp, dài đến 40cm, rộng 2-3,5cm, cuống dài 10cm. Thân rễ hình trụ cao, dạng củ to bằng ngón tay út, có rễ phụ nhỏ, vỏ thô màu nâu, trong nạc màu vàng ngà. Hoa màu vàng xếp 3-5 cái thành cụm, trên một trục ngắn nằm trong những lá bắc lợp lên nhau. Quả nang thuôn dài 1,5cm, chứa 1-4 hạt.Hoa mùa hè thu.
Nơi sống và thu hái:
Cây của vùng Ấn Độ – Malaixia, có ở Ấn Độ, Thái Lan, Malaixia, Philippin và Đông dương. Cây mọc hoang trên các đồi cỏ ven rừng núi nhiều nơi ở miền Bắc. Ở vùng đồi núi Lang Bian cũng có gặp. Người ta thu hái quanh năm, tốt nhất vào mùa thu.
Bộ phận dùng: Thân rễ – Rhizoma Curculiginis, thường gọi là Tiên mao.
Sơ chế Dược liệu:
Đào lấy củ về, loại bỏ những rễ con, rửa sạch, cạo bỏ vỏ ngoài, ngâm nước vo gạo một đêm để khử độc, rồi phơi hoặc sấy khô.
Thành phần hoá học: Trong thân rễ có 5,7-dimethoxymricetin-3-0-a-L- xylopyranosyl-4-0-b-D-glycopyranoside.
Tính vị: Vị cay, tính ấm, hơi có độc.
Quy kinh: Vào kinh thận.
Rễ sâm cau đỏ
Tác dụng của Sâm cau:
Ôn bổ thận khí, tráng dương, ôn trung, táo thấp, tán ứ, trừ hàn thấp, mạnh gân cốt, điều hòa tiêu hóa.
Liều dùng: Ngày dùng 6 – 12g, dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác. Dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu để uống.
Một số bài thuốc có dùng Sâm cau:
– Chữa hen, tiêu chảy: Rễ sâm cau phơi khô, xắt lát mỏng, nhỏ, sao vàng. Dùng 12 – 16g, nấu với 250ml nước, sắc còn 50ml, uống một lần trong ngày, trước bữa ăn.
– Chữa tê thấp, đau nhức toàn thân: Rễ sâm cau, hà thủ ô đỏ (chế đậu đen), hy thiêm thảo (cỏ đĩ), mỗi thứ 20g, xắt ỏng, nhỏ, ngâm với 500ml rượu trắng, trong 7 – 10 ngày (hoặc càng lâu càng tốt).Ngày uống hai lần, mỗi lần 30ml, trước bữa ăn.
– Chữa sốt xuất huyết: sâm cau 20g (sao đen), cỏ mực 12g, trắc bá diệp 10g (sao đen), chi tử 8g (sao đen).
Nấu với 600ml nước, sắc còn 200ml, chia làm 2 – 3 lần uống trong ngày, trước bữa ăn.
