La Bạc Tử
(Semen Raphani Sativi)
Dược Liệu La Bạc Tử có tê khoa học: Semen Raphani Sativi
Tên khác: Hạt củ cải, Lai phục tử.
Mô tả cây thuốc:
La bạc tử là hạt của cây củ cải, cây thảo sống hằng năm, có rễ củ trắng, có vị nồng cay, dài đến 40 cm (có thể đến 1m), dạng trụ tròn dài, chuỳ tròn hay cầu tròn. Lá chụm ở đất, có khía sâu gần đến gân chính. Chùm đứng; hoa trắng hay đỏ; 6 nhị; 4 dài, 2 ngắn. Quả cải hình trụ có mỏ dài, hơi eo giữa các hạt; hạt hình tròn dẹt, có một lưng khum, mặt bụng tạo nên 1 cạnh lồi ở giữa, dài 2,5-4mm, rộng 2-3mm, màu nâu đỏ hoặc màu đen.
Phân bố: Được trồng làm rau ăn ở nhiều nơi.
Cây củ cải trắng
Bộ phận dùng: Hạt của cây Củ cải- Raphanus sativus L., thuộc họ Cải (Brassicaceae).
Thành phần hóa học: Củ cải trắng chứa 92% nước, 1,5% protid, 3,7% glucid, 1,8 cellulose.
Thu hái, chế biến: Thu hoạch củ lấy hạt già phơi hay sấy khô làm thuốc (dùng sống hoặc sao lên có mùi thơm).
Mô tả Dược liệu: Rau cải củ có được trồng khắp ba miền chủ yếu lấy củ làm rau ăn, để già ra hoa lấy hạt làm thuốc.
Tính vị: Vị cay ngọt, tính bình.
Quy kinh: Tỳ Vị Phế.
Tác dụng của La bạc tử:
– Có tác dụng làm long đờm, trừ viêm, tiêu tích, lợi tiểu, tiêu ứ huyết, tán phong tà, trừ lỵ.
– Thông khí, tiêu đờm, trừ hen suyễn, lợi tiểu, nhuận tràng, tiêu tích.
– Trị các chứng ăn không tiêu, cam tích, đầy trướng bụng và vùng thượng vị, ợ chua, đau bụng, tiêu chảy và kiết lỵ dùng Lại phục tử, Sơn tra , Thần khúc và Trần bì trong bài Bảo Hòa Hoàn.
– Trị đờm nhiều biểu hiện ho nhiều đờm hoặc suyễn dùng Lại phục tử với Bạch giới tử và Tô tử trong bài Tam Tử Dưỡng Thân Thang.
Liều dùng: Ngày dùng 6- 10g.
Kiêng kỵ: Người phế hư, ho lâu ngày không dùng.
Bài thuốc có La bạc tử:
– Trị trẻ nhỏ ho suyễn, thở khò khè: La bạc tử, Ma hoàng, Đăng tâm thảo, Tạo giác, Cam thảo. Tán bột, mỗi lần dùng 4g. (La Bặc Tử Tán – Chứng Trị Chuẩn Thằng).
– Chữa thực tích, ngực bụng đầy ăn không tiêu, ợ chua: Sơn tra 240g, Thần khúc 80g, La bạc tử 40g, Bán hạ 120g, Trần bì 120g, Phục linh 120g, Liên kiều 40g. Các vị tán bột, làm hoàn ngày dùng 20 – 30g, hoặc sắc uống. Công dụng: Thực tích, hòa Vị, thanh nhiệt, lợi thấp. (Bảo Hoà Hoàn)
– Trị phản Vị, ăn vào ói ra ế cách: La bạc tử 12g tẩm mật, chưng nghiền nát, ăn. (Phổ Tế phương).
– Trị ho trị ho do khí nghịch đàm nhiều ăn kém: La bạc tử (sao) 10g, Tô tử (sao) 10g, Bạch giới tử (sao) 3g tán nhuyễn, cho vào túi vải. Sắc với 500ml nước còn 200ml, chia làm 3 lần uống. Tác dụng: dưỡng tỳ vị kích thích tiêu hóa. (Tam Tử Dưỡng Thân Thang – Hàn Thị Y Thông).
