Tràn dịch màng phổi có thể xảy ra ở bất cứ đối tượng hay lứa tuổi nào, nhưng với người cao tuổi thì diễn biến của bệnh thường nặng nề, phức tạp và hậu quả xấu hơn.
Màng phổi gồm lá thành và lá tạng, giữa hai lá có khoảng trống. Trong khoảng trống đó có một ít dịch sinh lý giúp bôi trơn khi phổi hoạt động làm cho lá thành và lá tạng chuyển động nhịp nhàng. Tuy nhiên, khi lượng dịch vượt quá chỉ số sinh lý bình thường, tức là có sự xuất tiết làm ứ đọng dịch trong khoang màng phổi dẫn đến tràn dịch màng phổi.
Nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi
Ở Mỹ có khoảng một triệu trường hợp tràn dịch màng phổi được phát hiện hàng năm. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 1.000 trường hợp được chẩn đoán và can thiệp.
Thực chất của tràn dịch màng phổi là biểu hiện hoặc biến chứng của nhiều loại bệnh khác nhau. Tràn dịch màng phổi có thể do viêm phổi, tràn dịch màng phổi do lao. Tràn dịch màng phổi cũng có thể do u ác tính hoặc ung thư phổi. Một số bệnh như áp-xe dưới cơ hoành, áp-xe gan, xơ gan cổ trướng, viêm tụy tạng, viêm màng ngoài tim, suy tim sung huyết, chấn thương lồng ngực cũng là nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi. Bên cạnh đó, bệnh thấp khớp mạn tính hoăc luput ban đỏ cũng có thể gây nên tràn dịch màng phổi. Một tỷ lệ rất thấp tràn dịch màng phổi do ký sinh trùng gây nên như bệnh lỵ amíp, bệnh giun chỉ, bệnh sán lá gan cũng có thể gặp.
Triệu chứng và di chứng
Đau ngực là triệu chứng điển hình của tràn dịch màng phổi
Đau ngực là triệu chứng điển hình mà người bệnh dễ gặp nhất. Đau phía bên tràn dịch, đặc biệt khi nằm nghiêng về phía bên đó mức độ đau tăng lên. Khó thở cũng là một triệu chứng hay gặp trong hội chứng bệnh tràn dịch màng phổi. Đồng thời, người bệnh có thể có biểu hiện sốt, sốt thường biểu hiện của triệu chứng nhiễm trùng do vi sinh vật gây ra và là phản ứng của cơ thể.
Ho khan cũng có thể xuất hiện khi tràn dịch màng phổi nhưng tùy thuộc vào căn nguyên gây bệnh mà nó biểu hiện nhiều hay ít. Để chẩn đoán xác định tràn dịch màng phổi, ngoài khám lâm sàng (lồng ngực biến dạng, gõ đục, tiếng cọ màng phổi,…) thì cần chụp X-quang phổi (hình mờ đậm, đồng đều, dịch thường ở dưới thấp, có khi mờ ở cả hai bên phổi, tim bị đẩy sang bên đối diện) hoặc chụp cắt lớp CT hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI), siêu âm màng phổi và một số xét nghiệm cần thiết. Nếu có điều kiện chọc dò màng phổi để quan sát màu sắc, tính chất của dịch, xét nghiệm bệnh tràn phổi bằng các phương pháp khác nhau để tìm nguyên nhân gây bệnh.
Tràn dịch màng phổi ảnh hưởng rất lớn đến đường hô hấp gây thiếu dưỡng khí, di chứng để lại phụ thuộc vào thể bệnh.
Nếu tràn dịch màng phổi do vi khuẩn lao thì có thể gây viêm mủ màng phổi. Di chứng này thường xảy ra trong trường hợp có hiện tượng viêm dày dính màng phổi trên diện rộng và có sự vôi hóa màng phổi. Đây là dấu hiệu báo động khả năng bệnh lao tiến triển trở lại, do đó bệnh nhân cần lưu ý theo dõi.
Điều trị và phòng bệnh tràn dịch màng phổi
Phát hiện sớm tràn dịch màng phổi sẽ thuận lợi hơn cho việc điều trị
Tràn dịch màng phổi do nhiều bệnh khác nhau gây nên, trong đó có những nguyên nhân rất phức tạp. Vì vậy, nếu không phải do u ác tính gây nên, trường hợp phát hiện sớm bệnh thì việc điều trị sẽ thuận lợi hơn.
Bệnh nhân bị tràn dịch màng phổi thường được chọc hút dịch để làm các xét nghiệm cần thiết và giải quyết vấn đề khó thở. Khi đã xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh thì vấn đề điều trị căn nguyên để làm giảm hoặc hết hiện tượng tràn dịch màng phổi là điều cần thiết.
Sau khi điều trị hết tràn dịch, các bác sĩ thường phải can thiệp bằng các thuốc chống dính màng phổi vì đã tiên lượng được hậu quả hay gặp nhất của tràn dịch màng phổi là gây dày, dính màng phổi ảnh hưởng rất lớn đến chức năng hô hấp. Phẫu thuật nội soi đang được đánh giá là kỹ thuật điều trị tràn dịch màng phổi hiện đại nhất hiện nay.
Để đề phòng biến chứng của tràn dịch màng phổi, bệnh nhân thường được dùng các loại thuốc chống dính kết hợp liệu pháp vận động (tập thở để phổi co giãn nhanh, phục hồi khả năng hô hấp). Các biện pháp này cần được thực hiện sớm và kéo dài. Với trường hợp tràn dịch màng phổi do lao thì cần thực hiện nghiêm chỉnh phác đồ điều trị, tuyệt đối không ngừng thuốc sớm và cần có chế độ dinh dưỡng tốt. Ngoài việc kết hợp với điều trị bằng các kháng sinh đặc hiệu, bệnh nhân cũng cần kiên trì tập luyện phục hồi chức năng.
Theo Sức khỏe đời sống
