Cây viễn chí có tác dụng ninh tâm an thần, khử đàm khai khiếu, tiêu ung thũng. Chữa ho có đờm, kém trí nhớ, suy nhược, lo âu, mất ngủ.
Tên khoa học: polygala Tenuifolia.
Viễn chí còn gọi là Tiểu thảo, Nam Viễn chí, Viễn chí nhục, Quan Viễn chí, Viễn chí đồng là rễ khô của cây Viễn chí lá nhỏ.
Lúc Viễn chí còn tươi, chọn rễ to lấy tim bỏ đi gọi là Viễn chí đồng, phần rễ nhỏ rạch bỏ tim gọi là Viễn chí nhục.
Viễn chí có tác dụng an thần ích trí, trừ đờm chỉ khái. Dùng trị chứng mất ngủ, hay mê, hay quên, hồi hộp, đánh trống ngực, tinh thần hoảng hốt. Ho đờm nhiều. Mụn nhọt, vú sưng đau.
Thành phần hóa học:
Thành phần chủ yếu có: tenuigenin A, tenuigenin B, polygalitol, tenuidine, 0,55 – 1% saponozit gọi là senegin. Ngoài ra còn chứa polygalit, chất nhựa và một chất có tinh thể gọi là onsixin.
Theo sách Dược liệu Việt nam (Bộ Y tế) thành phần hóa học có saponozit là senegin và tinh dầu.
Theo nghiên cứu y học hiện đại, cây viễn chí có tác dụng:
- Gây ngủ và chống co giật.
- Chất senegin trong viễn chí có tác dụng tán huyết, phần vỏ mạnh hơn phần gỗ. Viễn chí có tác dụng hạ áp.
- Cồn chiết xuất Viễn chí có tác dụng in vitro ức chế vi khuẩn Gram dương, trực khuẩn lỵ, thương hàn và trực khuẩn lao ở người.
- Saponin Viễn chí kích thích dạ dày gây buồn nôn, vì thế không nên dùng đối với những bệnh nhân viêm lóet dạ dày.
- Trên súc vật thực nghiệm, thuốc cho uống hoặc chích tĩnh mạch đều có tác dụng kích thích tử cung có thai hay không đều như nhau.
Theo đông y:
Viễn chí có tác dụng: ninh tâm an thần, khử đàm khai khiếu, tiêu ung thũng.
Chủ trị chứng hồi hộp mất ngủ, tâm thận bất giao, đàm trở tâm khiếu, động kinh, hàn đàm khái thấu, ung nhọt sưng, vú sưng đau.
Một số bài thuốc từ cây viễn chí:
+ Trị tâm thống lâu ngày: Viễn chí (bỏ lõi), Xương bồ (thái nhỏ) đều 40g. tán bột. Mỗi lần dùng 12g, nước 1 chén, sắc còn 7 phần, bỏ bã, uống ấm (Viễn Chí Thang – Thánh Tế Tổng Lục).
+ Trị ung thư, phát bối, nhọt độc: Viễn chí (bỏ lõi), gĩa nát. Rượu I chén, sắc chung, lấy bã đắp vết thương (Viễn Chí Tửu – Tam Nhân phương).
+ Trị họng sưng đau: Viễn chí nhục, tán nhuyễn, thổi vào, đờm sẽ tiết ra nhiều (Nhân Trai Trực Chỉ phương).
+ Trị não phong, đầu đau không chịu được: Viễn chí (bỏ lõi). Tán nhuyễn. Mỗi lần dùng 2g. lấy nước lạnh ngậm trong miệng rồi thổi thuốc vào müi (Viễn Chí tán – Thánh Tế Tổng Lục).
+ Trị khí uất hoặc cổ trướng: Viễn chí nhục 160g (sao với trấu). Mỗi lần dùng 20g, thêm Gừng 3 lát, sắc uống (Bản Thảo Hối Ngôn).
+ Trị tiểu đục, nước tiểu đỏ: Viễn chí ½ cân (ngâm nước Cam thảo, bỏ lõi), Phục thần (bỏ gõ), Ích trí nhân đều 80g. tán bột. Lấy rượu chưng với miến làm hồ, trộn thuốc bột làm thành viên, to bằng hạt Ngô đồng lớn. Mỗi lần uống 50 viên với nước Táo sắc (Viễn Chí hoàn – Chu Thị Tập Nghiệm Y Phương).
+ Trị vú sưng (suy nhü): Viễn chí chưng với rượu, uống, bã đắp vào vết thương (Thần Trân phương).
+ Trị thần kinh suy nhược, hay quên, hồi hộp, mơ nhiều, mất ngủ: Viễn chí (tán). Mỗi lần uống 8g với nước cơm, ngày 2 lần (Thiểm Tây Trung Thảo Dược).
+ Trị suy nhược thần kinh do tâm huyết kém có triệu chứng mất ngủ hay quên, hồl hộp, mơ nhiều: Viễn chí, Phục linh đều 10g, Xương bồ 3g, sắc nước uống (Định Chí Hoàn – (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị suy nhược thần kinh do tâm huyết kém có triệu chứng mất ngủ hay quên, hồl hộp, mơ nhiều: Đảng sâm, Viễn chí, Mạch môn, Phục linh đều 10g, Cam thảo 3g, Đương quy, Bạch thược, Sinh khương, Đại táo đều 10g, Quế tâm 3g, sắc, thêm bột Quế tâm vào, hòa uống (Viễn Chí Hoàn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị suy nhược thần kinh do tâm huyết kém có triệu chứng mất ngủ hay quên, hồl hộp, mơ nhiều: Quy bản, Long cốt, Viễn chí, đều 10g, Xương bồ 3g, sắc uống (Chẩm Trung Đơn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị phế quản viêm mạn, ho đờm nhiều: Viễn chí, Trần bì, Cam thảo đều 3g, sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
+ Trị phế quản viêm mạn, ho đờm nhiều: Viễn chí 8g, Cam thảo, Cát cánh đều 6g, sắc uống (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).
+ Trị tuyến vú sưng đau: Viễn chí, tán bột, hòa rượu uống hoặc chưng cách thủy uống, dùng một ít hòa với rượu đắp (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
Lưu ý:
Viễn chí sợ Trân châu, Lê lô, Tề tào. Kinh Tâm có thực hỏa, phải dùng chung với Hoàng liên. Tốt nhất có thực hỏa, kiêng dùng.
Mua bán dược liệu:
Giá bán tham khảo: 550k/kg.
