Hoàng Đằng
Là loại dược liệu có tên gọi khác: Nam hoàng liên, Thích hoàng liên.
Cây Hoàng đằng
Địa lý:
Cây của vùng Đông Dương và Malaixia, mọc hoang ở ven rừng, nơi ẩm mát. Gặp nhiều từ Nghệ An vào tới các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam bộ.
Thu hái, sơ chế: Rễ và thân cây vào tháng 8-9, cạo sạch lớp bần bên ngoài, chặt từng đoạn, phơi khô hay sấy khô.
Bộ phận dùng: Vị thuốc là thân già và rễ phơi khô của cây Hoàng đằng
Mô tả Dược liệu:
Vị thuốc Hoàng đằng là những đoạn thân và rễ hình trụ thẳng hoặc hơi cong, dài 10 – 30 cm, đường kính 1 – 3 cm, có khi tới 10 cm. Mặt ngoài màu nâu có nhiều vân dọc và sẹo của cuống lá (đoạn thân) hay sẹo của rễ con (đoạn rễ). Mặt cắt ngang có màu vàng gồm 3 phần rõ rệt: phần vỏ hẹp, phần gỗ có những tia ruột xếp thành hình nan hoa bánh xe, phần ruột ở giữa tròn và hẹp; thể chất cứng, khó bẻ gãy, vị đắng.
Tính vị: Vị đắng, tính hàn
Quy kinh: Vào kinh tâm, đại trường, can, vị
Thành phần hoá học: Alcaloid (3%), chủ yếu là palmatin 1-3,5% ngoài ra còn có jatrorrhizin, columbamin và berberin.
Tác dụng của Hoàng đằng: Thanh nhiệt, tiêu viêm, sát trùng. Palmatin có tác dụng ức chế đối với các vi khuẩn đường ruột.
Công dụng:
Làm giảm viêm, chữa viêm ruột, viêm bàng quang, viêm gan, đau mắt, mụn nhọt, sốt nóng, kiết lỵ, hồi hộp, mất ngủ. Làm nguyên liệu chiết palmatin.
Cách dùng, liều lượng: Ngày 6-12g, dạng thuốc sắc.
Phương thuốc chủ trị:
– Chữa viêm đường tiết niệu, viêm gam, viêm âm đạo, bạch đới, viêm tai trong, hội chứng lỵ: Hoàng đằng, Mộc thông, Huyết dụ, mỗi vị 10 – 12g. Sắc uống. (Kinh Nghiệm Dân Gian).
– Chữa đau mắt sưng đỏ, chảy nước mắt: Hoàng đằng 8g, Mật mông 9g, Cúc hoa, Kinh giới, Long đởm thảo, Phòng phong, Bạch chỉ mỗi vị 4g, Cam thảo 2g. Sắc uống ngày một thang. Uống khoảng 3 – 5 thang. (Kinh Nghiệm Dân Gian).
– Viêm tai có mủ: Bột Hoàng đằng 20g trộn với phèn chua 10g, thổi dần vào tai ngày 2-3 lần. (Kinh Nghiệm Dân Gian).
– Chữa kẻ chân viêm lở chảy nước ngứa: Hoàng đằng 10-20g, Kha tử 10g, hai vị giả nhỏ sắc lấy nước đặc ngâm ngày 1 – 2 lần. (Kinh Nghiệm Dân Gian).
– Chữa viêm ruột kiết lỵ: Hoàng đằng 14g, Cỏ sữa lá lớn 20g, lá mơ 20g sắc uống. (Kinh Nghiệm Dân Gian).
– Trẻ em người nóng da nổi mụn như cơm cháy. Dùng Hoàng đằng nấu nước loãng tắm ngày 1 – 2 lần. (Kinh nghiệm Lương Y Uông Nhuyến).
Kiêng kỵ: Bệnh thuộc hàn không nên dùng.
