Cây bông mã đề được dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa ho lâu ngày, viêm amidal, viêm bàng quang, đau mắt đỏ, trị mụn, chữa bỏng…
Tên khoa học: Plantago major.
Cây bông mã đề (mã đề) được dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa ho lâu ngày, viêm amidal, viêm bàng quang, đau mắt đỏ, trị mụn, chữa bỏng, nhuận tràng…Gần đây, một bác sĩ người Nga còn phát hiện ra khả năng giúp cai thuốc lá rất hiệu quả từ bông mã đề.
Thành phần hoá học:
- Thành phần hóa học chính của toàn cây là chất nhầy, còn gọi là “Plantasan”. Thành phần cấu tạo của Platasan gồm có D-xylose, L-arabinose, acid D-galacturonic, L-rhamnose và D-galactose.
- Ngoài chất nhầy, 2 thành phần khác đáng chú ý trong cây là iridoid glycosid và flavonoid.
+ Hai chất iridoid đã được xác định là aucubosid và catalpol.
+ Nhiều hợp chất flavonoid đã đuodc phân lập: apigenin, quercetin, scutellarein, baicalein, hispidulin… - Trong cây còn nhiều thành phần khác đã được khảo sát: các acid hữu cơ như acid cinnamic, p-coumaric, ferulic, cafeic, chlorogenic, neochlorogenic…, carotenoid, vitamin K, vitamin C, một ít tanin, saponin, vết alcaloid (plantagonin, indicain), một lacton (liliolid), coumarin (esculetin)…
Tác dụng dược lý:
- Các thử nghiệm cho thấy, bông mã đề (đặc biệt là phần lá) có tác dụng lợi tiểu, tăng thải trừ urê, axit uric và muối trong nước tiểu.
- Bông mã đề cũng có tác dụng long đờm và trị ho. Thuốc viên bào chế từ cao bông mã đề và terpin đã được áp dụng trên lâm sàng, điều trị hiệu quả các bệnh viêm cấp tính đường hô hấp trên, làm nhẹ quá trình cương tụ niêm mạc hô hấp, chữa ho và phục hồi tiếng nói ở bệnh nhân viêm thanh quản cấp.
- Cao nước bông mã đề đã được áp dụng cho hơn 200 bệnh nhân viêm amiđan cấp, kết quả 92% khỏi bệnh, 8% đỡ.
- Tác dụng hạ sốt, phục hồi số lượng bạch cầu và làm hết các triệu chứng tại chỗ của bông mã đề được đánh giá là tương đương các thuốc kháng khuẩn thường dùng.
- Thuốc dạng dầu chế từ bột bông mã đề khi đắp lên mụn nhọt có thể làm mụn đỡ nung mủ và viêm tấy.
- Thuốc mỡ bào chế từ cao đặc bông mã đề đã được sử dụng để điều trị các ca bỏng 2-45% diện tích da, đạt kết quả tốt. Bệnh nhân cảm thấy mát, dễ chịu, không xót, không nhức buốt, dễ thay bông và bóc gạc. Vết bỏng đỡ nhiễm trùng, ít mủ, giảm mùi hôi thối, lên da non tốt, thịt phát triển đều, không sần sùi. Bệnh nhân giảm được lượng thuốc kháng sinh dùng toàn thân.
- Các nghiên cứu cũng cho thấy, chất polysacharid trong hạt bông mã đề có tác dụng nhuận tràng, trị táo bón mạn tính.
Theo đông y:
Bông mã đề có vị ngọt, tính mát, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu, điều trị bệnh sỏi thận, viêm cầu thận, lợi phế, tiêu đờm, điều trị bệnh huyết áp cao.
Bộ phận dùng, chế biến của bông mã đề:
+ Hạt cây bông mã đề phơi hay sấy khô gọi là Xa tiền tử.
+ Toàn cây bông mã đề bỏ rễ phơi hay sấy khô gọi là Xa tiền thảo.
+ Lá cây bông mã đề để tươi hay phơi hoặc sấy khô.
Một số bài thuốc từ cây bông mã đề:
- Chữa chứng bí tiểu tiện: Dùng 12g hạt bông mã đề sắc uống làm nhiều lần trong ngày – có thể sắc cùng một ít lá bông mã đề uống cũng tốt.
- Chữa viêm phế quản: Mỗi ngày dùng 6 – 12g hạt bông mã đề hay dùng cả cây sắc uống nhiều lần trong ngày.
- Chữa chốc lở ở trẻ nhỏ: Dùng một nắm rau bông mã đề tươi, rửa sạch thái nhỏ – nấu với 100g -150g giò sống, cho trẻ ăn liền trong nhiều ngày sẽ khỏi.
- Chữa chứng sốt xuất huyết: Bông mã đề tươi 50g – củ sắn dây 30g -nước 1 lít sắc còn lại một nửa chia 2 lần uống vào lúc đói trong ngày – uống như vậy 3 ngày các ngày sau mỗi ngày uống 1 lần.
- Chữa tiểu tiện ra máu: Dùng rau bông mã đề một nắm to rửa sạch giã nát vắt lấy nước cốt uống vào lúc đói bụng – có thể thêm cỏ mực hai thứ bằng nhau cũng làm như trên và uống lúc đói sẽ có hiệu quả sau vài ngày.
- Đau ở bộ phận sinh dục lấy nước ngâm rửa thường xuyên sẽ khỏi.
- Chữa chứng tiểu ra máu, cơ thể nhiệt ở người già: Dùng hạt bông mã đề (một vốc) giã nát bọc vào khăn vải sạch đổ 2 bát nước, sắc còn một bát, bỏ bã, đổ vào nước ấy 3 vốc hột kê và nấu thành cháo ăn khi đói – ăn nhiều mắt sáng làm người mát.
- Chữa trẻ bị sởi gây tiêu chảy: Dùng hạt bông mã đề, sao qua, sắc uống – nếu bí tiểu tiện thì thêm mộc thông – có thể dùng hạt bông mã đề với rau dừa nước lượng như nhau, sắc uống nếu như không có mộc thông.
- Chữa chứng ngứa đau ở bộ phận sinh dục: Lấy một nắm to hạt bông mã đề nấu lấy nước ngâm rửa thường xuyên sẽ khỏi.
- Cai thuốc lá: Lá bông mã đề phơi khô và cắt nhỏ. Sau đó, cho mã đề vào chiếc bình thủy tinh rồi đổ ½ lít nước sôi vào, giữ nguyên trong vòng 2 tiếng đồng hồ. Uống trong ngày.
Chú ý:
- Lá: Phụ nữ có thai dùng phải thận trọng. Người già thận kém, đái đêm nhiều không nên dùng.
- Hạt: Không phải thấp nhiệt dùng thận trọng.
- khi ăn uống vị bông mã đề cần kiêng kị những chất kích thích đưa vào cơ thể gây nóng như rượu, cà phê, gia vị…
Mua bán dược liệu:
Giá bán tham khảo: 120-150k/kg.
Nguồn:
