Cây cỏ tranh dùng làm mát gan, lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc, hỗ trợ điều trị các bệnh về gan, thận…
Tên khoa học: Imperata cylindrica.
Cây cỏ tranh là một cây cỏ dại phổ biến ở Việt Nam, đã được nhân dân ta sử dụng lá để lớp mái nhà, nhưng ít người biết rằng rễ cỏ tranh còn là một vị thuốc quý có tên mao căn (rễ khô có tên bạch mao căn, rễ tươi là sinh mao căn). Rễ cỏ tranh được dùng làm mát gan, lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc, hỗ trợ điều trị các bệnh về gan, thận, điều trị các chứng như chảy máu cam, tiểu ra máu, bí tiểu, hỗ trợ điều trị viêm thận cấp…rất hiệu quả.
Thành phần hóa học:
Trong thân rễ của cây cỏ tranh có glucoza, fuctoza, các axit hữu cơ, cylindrin, arundoin, fermenol, potassium, calcium…
Còn theo y học hiện đại thì rễ cỏ tranh có tác dụng làm đông máu nhanh, bột mao căn làm rút ngắn thời gian hồi phục calci của huyết tương ở thỏ thực nghiệm. Về tác dụng lợi tiểu, y học hiện đại đã chứng minh bằng các thí nghiệm trên thỏ. Y học hiện đại cho rằng tác dụng này có liên quan đến hệ thần kinh hoặc do thuốc có chứa muối kali. Ngoài ra thuốc sắc từ rễ cỏ tranh còn có tác dụng ức chế vi khuẩn, mà cụ thể là khuẩn Flexner và Sonnei gây ra bệnh kiết lỵ ở người.
Theo đông y:
Bạch mao căn có vị ngọt tính hàn, hoa có vị ngọt, tính ôn. Vào 3 kinh tâm, tỳ và vị. Có tác dụng trừ phục nhiệt, tiêu ứ huyết, lợi tiểu tiện, dùng chữa nội nhiệt phiền khái, tiểu tiện khó khăn, đái ra máu, thổ huyết, máu cam.
Bộ phận dùng: Rễ.
Thu hái và chế biến: Bạch mao căn là phần rễ cỏ tranh được rửa sạch, tẩm nước cho hơi mềm và cắt thành đoạn, sau đó phơi khô, loại bỏ vụn. Mao căn thán là phần bạch mao căn, cho vào nồi rồi sấy cho chuyển sang màu nâu đen. Sinh mao căn là phần rễ cỏ tranh tươi rửa sạch, cắt nhỏ.
Một số bài thuốc từ cây cỏ tranh:
Lợi tiểu: Bạch mao căn 30g, râu ngô 40g, xa tiền tử 25g, hoa cúc 5g, tất cả trộn đều, mỗi lần lấy 50g hãm với 0,75ml nước sôi và uống trong ngày. Dùng trong 10 ngày.
Hoặc: Sinh mao căn 50g, lá sen cạn 15g, râu ngô 10g, rau má 10g, rau diếp cá 8g. Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần trong ngày. Dùng trong 3-5 ngày.
Hỗ trợ điều trị viêm thận cấp: Bạch mao căn 200g, nước 500ml, sắc nhỏ lửa còn lại 100 – 150ml, chia 2 – 3 lần uống, ngày 1 thang. Dùng liên tục trong 1 tháng.
Hoặc: Sinh mao căn, mã đề, kim ngân hoa, cam thảo nam, kim anh tử, đậu đen, hoàng đằng, kinh giới, cỏ mần trầu, mỗi vị 10g. Đổ 3 bát nước, sắc còn 1 bát, uống trong ngày sau bữa ăn. Dùng trong 15 ngày.
Hỗ trợ điều trị tiểu ra máu do nhiễm trùng đường tiết niệu: Mao căn thán, gừng (đã sao cháy). Sắc với 400ml nước còn 100ml, uống trong ngày và khi thuốc còn ấm, nên uống trước bữa ăn tối. Dùng trong 7-10 ngày.
Mát gan:
Sinh mao căn (cạo sạch vỏ) 150g, bạch anh tươi 50g, thịt lợn nạc (thái lát mỏng) 150g, gia vị vừa đủ. Các vị thuốc trên cho vào nồi đun nhừ, nêm gia vị vừa đủ, Ngày ăn 1 lần. Mỗi liệu trình điều trị 10-15 ngày.
Hoặc: Sinh mao căn 200g, sắc với 700ml nước, đun to lửa cho sôi sau đó đun nhỏ lửa 7-10 phút, lọc lấy nước uống thay chè, uống trong ngày. Mỗi liệu trình điều trị 10-15 ngày.
Ngoài là vị thuốc lợi tiểu, mát gan… mao căn còn chữa chảy máu cam, hen suyễn…
Chữa chảy máu cam: Bạch mao căn 36g, chi tử 18g. Sắc với 400ml nước còn 100ml, uống nóng sau ăn hoặc trước khi ngủ. Hoặc: Sinh mao căn 80g, sắc nước uống hàng ngày, uống khi nguội sau bữa ăn. Dùng trong 7-10 ngày.
Chữa hen suyễn: Sinh mao căn 20g. Sắc uống hàng ngày, uống khi thuốc còn ấm, sau bữa ăn tối. Dùng liên tục trong 8 ngày.
Lưu ý khi sử dụng:
Những người có thể chất hư hỏa, người tạng hàn, người đang suy nhược, tiểu nhiều nhưng miệng không khát, phụ nữ mang thai không nên dùng.
Mua bán dược liệu:
Giá bán tham khảo:
Rễ cỏ tranh tươi (sinh mao căn): 80k/kg
Rễ cỏ tranh khô (bạch mao căn): 110-150k/kg
