Cây rẻ quạt cho củ gọi là xạ can. Xạ can có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm, tiêu đờm. Là một cây đặc trị các bệnh đường hô hấp…
Tên khoa học: Belamcanda chinensis.
Cây rẻ quạt cho củ gọi là xạ can. Xạ can có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm, tiêu đờm. Là một cây đặc trị các bệnh đường hô hấp trên như viêm đau họng, thanh quản, viêm amidan, ho, khó thở nhiều đờm…
Ngoài ra, cây còn có tác dụng rất tốt trong điều trị sốt, thống kinh, bí đại tiểu tiện, sung vú, tắc tia sữa, đau nhức tai, rắn cắn.
Thành phần hóa học:
Theo nhiều nghiên cứu khoa học, cây rẻ quạt có chứa các isoflavon như: tectoridin, iridin, iristectorigenin, 7-0-methylirisolidon, belamcandin, dichotomitin, irisfloretin. Ngoài ra, còn các hoạt chất khác như: belamcandal, desacetylbelamcandal, belamcandol A.
Các thí nghiệm được tiến hành trên dịch chiết và nước sắc của cây xạ can cho thấy:
Dịch chiết liều cao từ cây xạ can có tác dụng:
- Ức chế nhiều loại nấm da.
- Kháng nhiều chủng virus đường hô hấp.
- Tăng tiết nước bọt.
Nước sắc xạ can có tác dụng:
- Giải nhiệt, long đờm.
- Kháng viêm
- Ức chế nhiều chủng vi khuẩn như: Cầu khuẩn bồ đào, khuẩn liên cầu, khuẩn bạch hầu, khuẩn thương hàn.
Theo đông y:
Cây rẻ quạt có thể sử dụng tất cả các bộ phận từ rễ, thân, lá đều có thể làm thuốc.
Từ thân và rễ rửa sạch, cắt bỏ rễ con, ngâm nước gạo 1-2 ngày rồi thái mỏng, phơi hoặc sấy khô, ta được vị thuốc trong đông y gọi là xạ can.
Xạ can có vị đắng, tính hàn, hơi độc. Có tác dụng thanh hỏa, giải độc, tán huyết, tiêu đờm, khai thông đường hô hấp.
Một số bài thuốc từ cây rẻ quạt:
Viêm đau đường hô hấp trên: đau họng, viêm amidan, có đờm, viêm thanh quản…:
- Xạ can sắc nước uống
- Xạn can tươi giã lấy nước uống
- Xạ can tươi ăn sống với muối
Trị ho mà khí nghịch lên, trong họng có nước khò khè như gà kêu:
- Xạ can 13 củ
- Ma hoàng 120g
- Sinh khương 120g
- Tế tân: 90g
- Tử uyển: 90g
- Khoản đông hoa: 90g
- Ngũ vị tử ½ thăng
- Đại táo 7 trái
- Bán hạ(chế)
Trị thủy cổ, bụng to như cái trống, trong bụng kêu óc ách, da xám đen, trị âm sán sưng đau, đau như kim đâm vào hông sườn, trị táo bón, tiểu bí, họng sưng đau:
- Xạ can tươi giã lấy nước uống
Trị ghẻ lở do trúng phải xạ độc:
- Xạ can: 80g
- Thăng ma: 80g
Trị sốt rét lâu ngày, có báng:
- Xạ can
- Miết giáp (chế)
Trị họng sưng đau, ăn uống không thông:
- Xạ can: 4g
- Hoàng cầm tươi: 2g
- Cam thảo tươi: 2g
- Cát cánh: 2g
- Tán bột, hòa với nước mát uống
Trị vú sưng mới phát:
- Xạ can, lựa loại gốc giống hình con Tằm nằm chết cứng
- Rễ cỏ Huyên
- Tán bột, trộn với mật, đắp vào
Trị bạch hầu:
- Xạ can 3g
- Sơn đậu căn 3g
- Kim ngân hoa 15g
- Cam thảo 6g
Trị quai bị
- Rễ Xạ can tươi 10-15g, sắc uống
Hoặc
- Xạ can
- Tiểu huyết đằng [lá]. Nghiền nát, đắp chỗ sưng
Trị khớp gối viêm, té ngã tổn thương
- Xạ can 90g
- Rượu: 500ml. Ngâm một tuần, Mỗi lần uống 20ml, ngày 2 lần.
Lưu ý:
Cây rẻ quạt có tính hơi độc, vì vậy dùng lâu ngày có thể làm cơ thể hư yếu, sinh tiêu chảy.
Ngoài ra, ở người có tỳ vị yếu, người thể trạng hàn ( lạnh), khí huyết hư, tiêu chảy, phụ nữ có thai, trẻ em dưới 7 tháng tuổi không được dùng.
Mua và bán dược liệu:
Giá bán tham khảo: đang cập nhật.
