Đạm Trúc Diệp
Mô tả cây thuốc Đạm Trúc Diệp
Đạm trúc diệp là Cỏ lá tre. Cần phân biệt với Trúc diệp là lá của cây tre và cây Thài lài trắng (Commelina communis L.,) cũng được gọi là Đạm trúc diệp.
Cây thuốc đạm trúc diệp: Là Cây Cỏ sống dai lâu năm, thân dài 0,3-0,6m, thẳng đứng hay hơi bò. Rễ phình thành củ, hình chùm. Lá mềm, xếp cách nhau, hình bầu dục dài, nhọn đầu, tròn hay hình nêm ở gốc, trông giống như lá tre, nhẵn ở mặt dưới, có lông trên gân ở mặt trên, mép nhẵn, bẹ lá nhẵn, dài, mềm nhẵn hay có lông ở mép, lưỡi bẹ ngắn. Cụm hoa hình chùy, thưa, dài 10-30cm. Bông nhỏ hình mũi mác, cuống dài mảnh mang trên hoa lưỡng tính 8-9 mày nhỏ rỗng và cuộn lại. Nhị 2-3, bao phấn hình thoi cây ra hoa từ tháng 3-11.
Phân bố: Cây mọc trên các bờ tường, ven đồi, chân núi đá. Cây ưa ẩm ưa sáng. Gặp nhiều ở Lạng Sơn, Bắc Thái, Vĩnh Phú, Ninh Bình…
Cây đạm trúc diệp
Thu hái, sơ chế: Vào khoảng tháng 5-6, hái toàn cây, cắt bỏ rễ con, phơi hay sấy khô, bó thành từng bó nhỏ, khi dùng cắt ngắn khoảng 2-3cm. Có thể dùng tươi.
Phần dùng làm thuốc: Toàn cây hoặc lá, thân.
Tính vị: Vị ngọt, nhạt, tính hàn
Quy kinh: Vào kinh tâm, vị, tiểu trường
Công năng: Lợi tiểu tiện, thanh tâm hoả.
Công dụng: Dùng trong các loại bệnh nhiệt, miệng khát, bồn chồn; trẻ con sốt cao co giật, bứt rứt, miệng lưỡi lở, sưng đau lợi răng; viêm đường tiết niệu, tiểu đỏ và ít.
Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 6-10g dưới dạng thuốc sắc, thường dùng phối hợp với các vị thuốc khác.
Kiêng ky: Người không thấp nhiệt và phụ nữ có thai không
Phân biệt:
– Có nơi người ta thay thế cây Đạm trúc diệp bằng cỏ Thài lài trắng (Commelina communis L.,) họ Commelinaceae (Xem: Áp chích thảo).
– Đạm trúc diệp đôi khi còn dùng để chỉ một loại lá cây của Trúc cần câu (Phyllotachys puberula Mak), có ở Cao Bằng, Bắc Thái, Hà Giang, Hà Bắc, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Vĩnh Phú, Quảng Ninh. Dùng để chữa sốt, chống khát nước Thổ huyết, cảm cúm.
Tham khảo:
– Củ rễ của cây Đạm trúc diệp gọi là Toái cốt tử, có tác dụng trục thai thúc đẻ. (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).
– Dựa vào sách ‘Bản Thảo Cương Mục’ của Lý Thời Trân thì Đạm trúc diệp không phải là lá tre mà là một trong loại lá gần giống như lá tre tươi có công năng thanh Tâm hỏa, thông Tiểu trường, là thuốc có tác dụng thanh nhiệt lợi tiểu. Bài ‘Đạo Xích Tán’ lấy nó kết hợp với Sinh địa, Mộc thông, Cam thảo (mút) dùng để trị tiểu tiện không thông, đau rít, miệng lưỡi lở loét, cũng có thể dùng nó trị chứng trẻ con khóc dạ đề do tâm nhiệt. (Trung Dược Học Giảng Nghĩa).
