Tên khoa học: Momordica grosvenori Swingle., họ Bầu bí (Cucirbitaceae).
Mô tả Dược liệu:
Quả La hán
Bộ phận dùng: Quả của cây La hán (Fructus Siraitiae Grosvenorii).
Phân bố: Vị thuốc nhập từ Trung quốc.
Thu hái: Quả được thu hái vào tháng 9 – 10 hằng năm, phơi hay sấy khô cất dùng dần.
Thành phần hoá học:
+ Trong quả la hán khô, tổng lượng đường chiếm tới 25,17%-38,31%, trong đó bao gồm 10,20%-17,55% đường fructose; 5,71%-15,19% đường glucose;
+ Còn có một loại thành phần không phải đường, nhưng có độ ngọt rất cao, đó là các triterpenoid saponin, trong đó Mogroside V có độ ngọt gấp 256-344 lần đường mía (saccharose), Mogroside VI ngọt gấp 126 lần đường mía;
+ Còn có một chất gọi là D-mannitol có độ ngọt bằng 0,55%-0,65% đường mía;
+ Trong thành phần còn có khoảng 8,67%-13,35% protein. Trong mỗi 100g quả có 313mg-510mg vitamin C, manganese (Mn), sắt (Fe), Nickel (Ni), kẽm (Zn), Thiếc (Sn), Selenium (Se), Iod (I) và 26 loại nguyên tố vô cơ khác.
+ Trong hạt có 41,1% acid béo, bao gồm: Linoleic acid, Oleic acid, Palmitic acid, Stearic acid, Palmitoleic acid, Myristic acid, Lauric acid, trong đó hai loại Linoleic acid và Oleic acid chiếm tới 73,2%.
Trà La hán quả
Tác dụng của La hán quả: Nhuận phế lợi hầu, hóa đàm chỉ khái, nhuận tràng thông tiện.
Công dụng của Quả La Hán
+ Chữa sốt, dịu cổ họng, long đờm, chữa ho.
+ Trà la hán là thứ nước giải khát giàu dinh dưỡng, rất thích hợp với những người thể tạng “uất hỏa nội kết” (nóng trong). Do trong quả la hán có chứa một số hợp chất có độ ngọt lớn gấp hàng trăm lần đường mía, nhưng không phải là đường, nên là thứ thức ăn và gia vị lý tưởng đối với những người mắc bệnh đái tháo đường, hay bị béo phì.
Cách dùng, liều lượng: Ngày uống 3-8g dạng thuốc sắc.
Bài thuốc có La hán quả:
1. Chữa viêm họng: La hán quả thái lát, sắc nước uống thay trà trong ngày.
2. Chữa mất tiếng: La hán 1 quả, thái lát, thêm lượng nước thích hợp sắc lên, chờ nguội, chia ra uống nhiều lần, mỗi lần một ít.
3. Chữa ho gà (bách nhật khái): La hán 1 quả, hồng khô 25g, sắc nước uống; Hoặc dùng trái la hán 1 quả, phổi lợn 40g (bóp hết bọt), hầm chín, thêm gia vị vào ăn.
4. Chữa ho khạc ra đờm vàng đặc quánh: Dùng la hán quả 20g, phối hợp với tang bạch bì 12g, sắc nước uống trong ngày.
5. Bổ phế, hỗ trợ trong điều trị ho lao: La hán quả 60g, thịt lợn nạc 100g; hai thứ đều thái lát, thêm lượng nước thích hợp, hầm chí, thêm chút muối, ăn trong bữa cơm.
6. Chữa táo bón: Dùng la hán quả sắc lấy nước, pha thêm mật ong uống trong ngày.
Kiêng kỵ: Nếu là ho do phế hàn có ngoại cảm thì không dùng độc vị mà cần phối hợp cùng các vị khác, người tỳ vị hư hàn không dùng vì quả la hán tính mát thích hợp với chứng ho đàm hỏa.
