Tân Di
(Flos Magnoliae liliiflorae)
Tên thuốc: Tân di hoa (Xuất xứ: Bản kinh).
Tên khác: Tân thẩn, Hâu đào, Phòng mộc, Tân trĩ, Nghinh xuân, Mộc bút hoa, Mao tân di, Tân di đào, Khương phác hoa.
Tên khoa học: Flos Magnoliae liliiflorae.
Nguồn gốc dược liệu: Từ nụ hoa đã phơi khô của cây Mộc lan (Magnolia liliiflora Desr.), thuộc họ Ngọc lan (Magnoliaceae).
Mô tả cây thuốc:
Tân di là cây bụi, lá thường màu xanh, hoa đực và hoa cái cùng một cây. Bộ nhị và bộ nhụy sắp xếp thành hình xoắn ốc, hoa lướn không phân biệt tràng hoa và đài hoa. Lá noãn nứt lưng, có 1-2 lá noãn.
Phân bố:
Chủ yếu sản xuất ở các tỉnh Hà Nam, An Huy, Hồ Bắc, Tứ Xuyên, Thiểm Tây v.v…Ngọc lan phần nhiều nuôi trồng trong sân vườn.
Bộ phận dùng:
Búp hoa khô, bên ngoài nâu sẫm có nhiều lông nhung vàng như sợi tơ, bên trong không có lông, có mùi thơm đặc biệt. Không vụn nát, có mùi thơm là thứ tốt.
Thu hoạch và bào chế: Cuối thu đầu xuân lúc hoa chưa nở thu hái, cắt bỏ cành cây, phơi âm can cho vào thuốc dùng.
Mô tả Dược liệu:
Vị thuốc Tân di là búp hoa trông giống như cái ngòi bút lông. Dược liệu là búp hoa khô, bên ngoài màu nâu sẫm có nhiều lông nhung vàng như sợi tơ, bên trong không có lông, mùi thơm đặc biệt, dược liệu không vụn nát là loại tốt.
Tính vị: Vị cay, tính ấm, không độc.
Quy kinh: Vào hai đường kinh phế và vị.
Thành phần hóa học:
Chứa nhiều tinh dầu (từ 0,5% – 2,86%) mà chủ yếu là eugenol, foeniculin, magnoflorine, paeonidin, eudesmin, magnolin, cinnamic aldehyde… Ngoài ra còn có flavonoid, anthocyanin, oleic acid, vitamin A, alkavoid…
Tác dụng của Tân di:
Trừ phong, tán hàn, thông khiếu, thường được dùng để chữa nhiều chứng bệnh khác nhau, đặc biệt là các bệnh lý mũi xoang…
Cách dùng và liều dùng:
Dùng 3 – 6 gram rửa sạch, đun nước uống trong ngày hoặc hòa tán. Dùng ngoài lượng vừa đủ tán nhỏ bôi vào một lớp vải gạc nút vào mũi.
Bài thuốc có Tân di:
– Chữa viêm mũi, viêm xoang: Tân di 9gram, trứng gà 3 quả, hai thứ đem luộc chín, ăn trứng và uống nước.
– Trị răng gây đau, hoặc sưng hoặc lợi răng loét: Tân di hoa 1 lượng, Xà sàng tử 2 lượng, Thanh diêm 5 chỉ. Tất cả nghiền bột thấm vậy.
– Trị trong mũi gây sưng hoặc sinh nhọt (phần nhiều do tửu độc): Tân di hoa 1 lượng, Xuyên Hoàng liên 5 chỉ, Liên kiều 2 lượng. Đều sao qua, nghiền nhỏ. Sau mỗi bữa ăn uống 3 chỉ, uống với nước trắng.
