Diệp Hạ Châu
(Phyllanthus urinaria)
Tên gọi khác: Cây chó đẻ, cam kiềm,lão nha châu, diệp hòe thái, lão nha châu, trân châu thảo, kiềm vườn
Tên khoa học: Phyllanthus urinaria L,họ thầu dầu Euphorbiaceae
Mô tả cây thuốc:
Diệp hạ châu là cây thảo sống hàng năm hoặc sống dai. Thân cứng màu hồng, lá thuôn hay hình bầu dục ngược, cuống rất ngắn. Lá kèm hình tam giác nhọn. Cụm hoa đực mọc ở nách gần phía ngọn, hoa có cuống rất ngắn hoặc không có, đài 6 hình bầu dục ngược, đĩa mật có 6 tuyến, nhị 3 chỉ nhị rất ngắn, dính nhau ở gốc. Hoa cái mọc đơn độc ở phía dưới các cành, dài 6 hình bầu dục mũi mác, đĩa mật hình vòng phân thùy, các vòi nhụy rất ngắn xẻ đôi thành 2 nhánh uốn cong, bầu hình trứng. Quả nang không có cuống, hạt hình 3 cạnh.Cây mọc hoang ở khắp nơi, trong nước cũng như ở các nơi trong các vùng nhiệt đới.
Phân biệt:
Ngoài ra người ta còn dùng cây Chó đẻ quả tròn (Phyllanthus niruri Linn) đó là cây thảo mọc hàng năm, nhẵn. Thân màu hồng nhạt, các cành có góc. Lá thuôn, tù cả gốc lẫn đầu. Lá kèm hình dùi trong suốt. Cụm hoa ở nách gồm 1 hoa đực và 1 hoa cái hoặc chỉ có hoa cái. Hoa đực có cuống rất ngắn, đài 5-6 hình bầu dục mũi mác, đĩa mật gồm những tuyến rất bé, nhị 3. Hoa cái cũng có cuống ngắn, đài 5-6 giống ở hoa đực nhưng rộng hơn một ít, đĩa mật hình đấu có 5 thùy sâu, các vòi nhụy rất ngắn, rời nhau chẻ đôi ở đầu, bầu hình cầu. Quả nang hình cầu. Ra hoa từ tháng 1-10. Cây mọc dại trong vườn, gặp khắp nơi trong nước ta. Kinh nghiệm nhân dân làm thuốc thông tiểu, thông sữa.
Thu hái, sơ chế: Thu hái vào mùa hè, rửa sạch phơi nắng gần khô, đem phơi trong râm rồi cất dùng.
Phần dùng làm thuốc: Toàn cây.
Tính vị: Vị hơi đắng ngọt, tính mát
Tác dụng dược lý của dược liệu sạch Diệp hạ châu:
+ Diệp hạ châu có tác dụng lợi tiểu, sát trùng, giải độc vì có tính mát.
+ Sử dụng Diệp hạ châu đắp để chữa các bệnh ngoài da: như lở loét, ngứa ngáy, mụn đinh râu, mụn đầu đinh, vết thương hở, mụn nhọt, ung độc.
+ Có khả năng kích thích tiết dịch mật, tăng cường chức năng gan hoạt động tốt hơn.
+ Điều trị sỏi mật, sỏi thận vì cây có hoạt chất có thể tán sỏi.
+ Nó cũng được dùng với tác dụng chữa viêm bàng quang, vàng da phù, rối loạn tiêu hóa.
+ Đặc trị bệnh viêm gan B, virus siêu vi B, viêm túi mật, thương hàn, cúm, cảm lạnh, kiết lỵ, đau dạ dày.
+ Có tác dụng để giảm đau, giúp ăn ngon miệng, trung tiện, tẩy giun, điều hòa kinh nguyệt ở phụ nữ.
+ Có tác dụng tuyệt vời hạ men gan và chữa viêm gan siêu vi B cho người sử dụng nhiều bia rượu.
Tuy nhiên, khi không mắc bệnh cũng không nên sử dụng quá nhiều thay trà uống vì Diệp hạ châu có tính đắng, lạnh, sẽ gây mệt mỏi khi dùng lâu dài.
Một số bài thuốc thông dụng:
– Chữa bệnh viêm gan B: Diệp hạ châu đẳng 30g, nhân trần 12g, chi từ 8g, sài hồ 12g, cùng hạ khô thảo 12g, ngày sắc uống một thang.
– Chữa viêm gan, viêm ruột tiêu chảy, vàng da: Diệp hạ châu đắnh 40g, mã đề 20g, cây dành dành 12g, sắc lên rồi dùng.
– Chữa bệnh sốt rét: Cây chó đẻ 8g, dây hà thủ ô, lá cây mãng cầu tươi, thảo quả, thường sơn, dây gớm, mỗi loại lấy 10g, hạt cau, dây cóc, ô mai, mỗi vị lấy 4g sắc với 600ml nước, sau khi sắc xong còn khoảng 200ml nước đem chia làm hai phần, uống trước cơn sốt rét 2h. Nếu dùng mà vẫn chưa hết thì cho thêm sài hổ 10g.
