Hạt Hẹ
(Semen Alli Tuberosi)
Dược Liệu Hạt Hẹ có tên gọi khác: Cửu tử
Tên khoa học: Semen Alli Tuberosi,thuộc họ Hành – Alliaceae.
Mô tả cây thuốc:
Hạt hẹ là cây thảo nhỏ sống nhiều năm, cao 20-50cm, có thân mọc đứng, hình trụ hoặc có góc ở đầu. Lá ở gốc thân, hình dải phẳng hẹp, có rãnh, dài 15-30cm, rộng 1,5-7mm. Hoa trắng mọc thành tán ở đầu một cán hoa dài 20-30cm hay hơn. Tán gồm 20-40 hoa có mo bao bọc, 3-4 lẩn ngắn hơn tán hoa; bao hoa màu trắng, gồm nhiều phiến thuôn mũi mác. Quả nang, hình trái xoan ngược chia ra 3 mảnh; 6 hạt nhỏ, màu đen.Hoa tháng 7-8, quả tháng 8-9.
Cây Hẹ
Bộ phận dùng: Hạt . Toàn cây cũng được dùng.
Nơi sống và thu hái Dược liệu:
Cây của vùng Đông Á ôn đới, được trồng rộng rãi làm rau ăn ở miền núi, trung du và đồng bằng. Thường trồng bằng củ tách ở cây đã tàn lụi. Có thể trồng vào mùa xuân, hoặc thu đông là tốt nhất. Ta thường thu hái rau hẹ quanh năm, thường dùng tươi. Còn quả chín, phải chờ mùa thu đông, lấy về phơi khô, đập lấy hạt.
Thành phần hóa học: Hợp chất sulfur, saponin, chất đắng và hoạt chất adorin có tác dụng kháng khuẩn và vitamin C.
Tính vị: Vị cay, ngọt, tính ấm.
Tác dụng của Hạt hẹ: Ôn trung, trợ vị khí, điều hoà tạng phủ, hạ nghịch khí, cố thận tinh, tán ứ huyết.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Vị thuốc Hạt hẹ dùng chữa chứng mộng tinh, Di tinh, đái ra huyết, lưng gối mỏi, tả và chứng đàn bà bạch đới và ỉa chảy. Còn dùng chữa viêm tiền liệt tuyến. Liều dùng 6-12g. Cây Hẹ dùng trị cơn hen suyễn nặng, đờm chặn khó thở, chứng ra mồ hôi trộm, sưng cổ họng khó nuốt, đổ máu cam, lỵ ra máu, viêm mũi, viêm tiền liệt tuyến. Ngày dùng 20-30g giã nát, thêm nước, gạn uống. Dùng ngoài, lấy nước Hẹ nhỏ tai trị viêm tai giữa. Rễ Hẹ là vị thuốc tẩy giun kim rất nhẹ nhàng và hiệu nghiệm.
Bài thuốc có Hạt hẹ:
– Nam giới thận hư, di mộng tinh, phụ nữ bạch đới: hạt hẹ ngâm giấm, rang khô, tán bột; dùng mật ong làm hoàn, viên bằng hạt đậu. Ngày uống 3 – 5g, uống vào lúc đói với rượu nóng.
– Rượu bổ dùng cho nam giới: hạt hẹ 200g, tằm đực khô 1.000g, dâm dương hoắc 600g, câu kỷ tử 200g, kim anh tử 500g, ngưu tất 300g, ba kích 500g, thục địa 400g, sơn thù 300g, mật ong 4 lít, rượu 40 độ 20 lít. Ngâm 20 – 30 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20ml. Công dụng: Tăng cường hoạt động sinh dục.
– Chữa bế kinh: hạt hẹ 10g, hạt dành dành 10g. Hãm sắc lấy nước uống 2 lần trong ngày.
– Chữa liệt dương, di mộng tinh, xuất tinh sớm: hạt hẹ 20g, kỷ tử 30g,ba kích 15g, hồng sâm 20g, lộc nhung 10g, đường phèn 200g, rượu trắng 1.000ml. Ngâm 15 – 30 ngày. Uống ngày 2 lần, mỗi lần 15 – 30ml.
