Trắc bá diệp

Trắc bá diệp là cây cao 3-5m, thân phân nhánh nhiều. Lá mọc đối, dẹt, hình vẩy, màu xanh sẫm. Quả hình nón, cấu tạo bởi 6-8 vẩy dày úp vào nhau, kẽ vảy có. Hạt hình trứng không có cánh, màu nâu sẫm, có một sẹo rộng màu nhạt hơn ở phía dưới. Mùa hoa vào tháng 4-5. Mùa quả vào tháng 9-10.

Bộ phận dùng: Cành và lá cây phơi khô, dùng sống hay sao cháy.

Thu hái, sơ chế: Thu hái vào mùa hè, thu. Lấy dược liệu về, chặt lấy cành nhỏ và lá, phơi trong bóng râm.

Mô tả Dược liệu:

Vị thuốc Trắc bá diệp là phần cành thường phân thành nhiều nhánh, cành nhỏ, dẹt, phẳng. Các lá hình vảy nhỏ, xếp đối chéo, áp sát vào cành, màu xanh lục thẫm hoặc xanh lục hơi vàng. Chất dòn, dễ gẫy, thơm nhẹ, vị đắng, chát, hơi cay.

Tính vị: Vị đắng tính mát

Quy kinh: Vào kinh can, phế và đại trường

Thành phần hóa học: Tinh dầu với hàm lượng 0,6-1%, flavonoid toàn phần 1,72%, lipid và các acid hữu cơ.

Tác dụng của Trắc bá diệp: Thanh huyết nhiệt, chỉ huyết, giảm ho, trừ đàm.

Chủ trị:

– Trị thổ huyết, lỵ ra máu, trị thấp nhiệt.

– Xuất huyết do nhiệt thịnh biểu hiện như ho ra máu, nôn ra máu, chảy máu cam, xuất huyết tử cung, tiểu ra máu: Dùng Trắc bá diệp với Đại kích, Tiểu kế, và Bạch mao căn.

– Xuất huyết do cơ thể hư, hàn: Dùng Trắc bá diệp với Ngải diệp.

– Trị rụng tóc do chứng chốc đầu.

Liều dùng: 10 – 15g

Kiêng kỵ: Không phải thấp nhiệt thì không nên dùng.

Bảo quản: Để nơi khô mát, đậy kín.

Bài thuốc có Trắc bá diệp:

– Bài thuốc cầm máu: Trắc bá diệp 16g, lá và hoa kinh giới 16g. Tất cả sao cháy, đổ 300ml nước, sắc còn 150ml uống một lần. Ngày có thể dùng 2 – 3 lần.

– Chữa chảy máu cam: Trắc bá diệp sao cháy 16g, rau má sao vàng 16g, nước 450ml, sắc còn 150ml, uống một lần, ngày dùng 2 – 3 lần như vậy.
– Trị trĩ xuất huyết: Sao trắc bá diệp 30g, kinh giới sao đen 15g, than địa hoàng 20g, tán bột, cho nước sôi chế 200ml thụt ruột cho đến lúc không nhịn được, ngày 1 lần.

– Trị ho gà: Trắc bá diệp tươi gồm cả nhánh 30g sắc với 100ml nước, thêm 20ml mật ong. Dưới 2 tuổi mỗi lần uống 15 – 20ml, ngày 3 lần, lượng tùy theo tuổi gia giảm.